Ocena koleżeńska jest wspaniałym narzędziem do oceny. Trzeba zadbać, aby była konstruktywna. Sama krytyka niewiele poprawia, ale podejście typu „Wszystko jest dobrze” również nie. Dlatego trzeba z uczniami ćwiczyć formułowanie informacji zwrotnej koleżeńskiej. Warunkiem niezbędnym jest kierowanie się wcześniej ustalonymi kryteriami sukcesu. Ocena koleżeńska może i musi tylko do nich się odnosić.
Uczniowie uczą się oceny koleżeńskiej poprzez naśladowanie informacji zwrotnej udzielanej przez nauczyciela. Będą się na niej wzorować, dlatego informacja od nauczyciela powinna być dla nich dobrym wzorem. Warto, aby uczniowie poznawali informacje zwrotne udzielane nie tylko sobie, ale też innym kolegom i koleżankom.
Można to osiągnąć polecając uczniom, aby w parach analizowali informacje zwrotne, które otrzymali od nauczyciela do swoich prac. Patrzyli na nie pod kątem, czy wiem:
- Co zrobiłem dobrze?
- Co zrobiłem nie całkiem dobrze?
- Jak mogę to poprawić?
- Jak mogę się dalej rozwijać?
Można poprosić uczniów, aby na te pytania wzajemnie sobie odpowiedzieli. Dobra informacja zwrotna umożliwia precyzyjne odpowiedzi na pytania.
Gdy uczniowie naucza się analizować informację zwrotną, to następnym krokiem może być „poprawienie” informacji zwrotnej nauczyciela. Czyli popatrzenie jeszcze raz na informacje zwrotne nauczycielskie i takie ich przeformułowanie, aby odpowiedzi ucznia na powyższe cztery pytania mogła być precyzyjniejsza.
Taka propozycja może wydawać się ryzykowna, bo zakłada, że informacja zwrotna nauczyciela może nie być idealna. Jednak przynosi ona korzyści uczniom – uczą się dobrze formułować informację zwrotna i nauczycielowi, który może poznać jaka informacja bardziej uczniom pasuje i ich uczy.
Trzeba zwrócić uwagę, że w ocenie koleżeńskiej (szczególnie przekazywanej wśród młodszych uczniów) nie można liczyć na to, że uczniowie będą dawać kolegom wskazówki, jak mają prace poprawić i jak powinni się dalej rozwijać. Jeśli uczeń udzielający informacji zwrotnej jest w stanie takich wskazówek udzielić, to świetnie, ale przeważnie nie powinniśmy na to liczyć. Czyli w pierwszej kolejności w ocenie koleżeńskiej powinny być zwarte pierwsze dwa punkty: co uczeń zrobił dobrze, a co źle (zgodnie z kryteriami sukcesu).
Ocenę koleżeńską warto zacząć od małych prac, wtedy łatwiej uczniom formułować. Na początek można też dać uczniom do oceny koleżeńskiej tylko część kryteriów sukcesu – ocena wypełnienia wszystkich kryteriów może być za trudna i może zniechęcić uczniów.
Uczniowie mogą mieć kłopot również z określeniem, co zostało (w ramach danego kryterium) zrobione dobrze, a co źle. Aby temu zaradzić warto przedstawić uczniom (przed udzielaniem oceny koleżeńskiej) – dobrze wykonane zadanie. Wtedy łatwiej będzie im odnaleźć mocne i słabe strony pracy.
Udzielanie oceny koleżeńskiej powinno być zabawą w nauczyciela, który pomaga uczniowi się uczyć. Czyli ocena nie może dotyczyć osoby, a jedynie wykonanej przez nią pracy i oczywiście – musi odnosić się do kryteriów sukcesu.
Nie wystarczy pokazać uczniom „dobrych” informacji i liczyć, że na ich podstawie nauczą się formułować i przekazywać swoje informacje. Proces jest przeważnie dłuższy i wymaga analizy różnych informacji zwrotnych i dyskusji, jaka forma jest najlepsza.
Jak zatem może/powinno wyglądać przegotowanie uczniów do udzielania oceny koleżeńskiej?
1. Przedstawianie uczniom zasad informacji zwrotnej:
- Jest to ocena pracy, a nie osoby.
- Dotyczy tylko ustalonych wcześniej kryteriów sukcesu.
- Zawiera informacje: co uczeń zrobił, dobrze, a co powinien zrobić inaczej i ew. wskazówki jak może to zmienić.
2. Przed wykonaniem zadania przedstawienie lub ustalenie razem z uczniami kryteriów sukcesu.
3. Nauka informacji zwrotnej poprzez analizę informacji zwrotnej udzielanej przez nauczyciela.
4. Po wykonaniu prac przez uczniów pokazanie uczniom, jak wygląda dobrze wykonana praca.
5. Udzielanie oceny koleżeńskiej.
6. Polecenie uczniom uzyskania od osoby, której udzielają informacji odpowiedzi na pytania: Czy z mojej informacji zwrotnej wiesz, co zrobiłeś dobrze, a co źle?
7. Wspólne zastanowienie się, jak prace można poprawić.
Często informacja zwrotna pochodząca od kolegi lub koleżanki bardziej „trafia” do ucznia, niż informacja nauczycielska, a na pewno niezwykle „wyręcza” w pracy nauczyciela. Dlatego warto poświecić jej czas, aby uczniowie się jej nauczyli. Wymaga to dużo pracy, ale się opłaca.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS), prowadzonym przez CEO i PAFW. Autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: www.oknauczanie.pl. Niniejszy post ukazał się w partnerskim serwisie Edunews.pl - www.osswiata.pl.
