W nauczaniu mamy trzy istotne fazy, pierwsza to wprowadzenie, druga nauczanie, a trzecia refleksja. Ciekawym wprowadzeniem możemy zachęcić uczniów do zaangażowania się i pobudzić ich motywację. Podsumowanie zapewnia uczniom możliwość przetworzenie i utrwalenia poznanego materiału.
W tym wpisie kilka propozycji na obie te fazy.
Trzeba pamiętać, że te skrajne fazy nauczania są bardzo ważne i nie można ich traktować po „macoszemu”. Od sposobu wprowadzenia zależy, czy uczniowie w ogóle zainteresują się lekcją, a od podsumowania, czy im coś w głowach z lekcji zostanie.
I. WPROWADZENIE
1. Szybka powtórka
Nauczyciel poleca uczniom, aby w parach przypomnieli sobie, o czym uczyli się poprzednio. Można przygotować pytania pomocnicze lub też poprosić uczniów o przygotowanie krótkiego wystąpienia. To ćwiczenie stanowi szybki sposób na rozgrzewkę, wyszukiwanie w pamięci i pokazanie innym, co uczniowie pamiętają z lekcji poprzedniego dnia.
2. Przynęta i zmiana
Nauczyciel przedstawia uczniom kilka błędnych opinii i prosi uczniów, aby w parach uzasadnili dlaczego są one błędne i zmienili je na prawidłowe.
Na przykład z matematyki: Wszystkie prostokąty są kwadratami; z biologii: Nic nie żyje w beztlenowym błocie.
Można też pomieszać błędne stwierdzenia z prawdziwymi i najpierw poprosić uczniów o ich rozróżnienie, a potem przydzielić uczniom po jednym błędnym stwierdzeniu do weryfikacji.
3. Haczyki informacyjne
Nauczyciel wyświetla krótki film lub przedstawia grafikę i pyta uczniów – „O czym będzie ta lekcja?” Ten sposób przyciąga uwagę uczniów. Można też poprosić uczniów, aby zapisali na karteczce swoją prepozycję tematu i po lekcji sprawdzili na ile była trafna.
4. Kluczowe terminy
Nauczyciel przygotowuje przed lekcją zestaw kluczowych terminów związanych z tematem lekcji. Prosi uczniów, aby samodzielnie określili, na ile te terminy są im znane. Mogą porozmawiać na ten temat w parach lub małych grupach. Sprawdza się ranking najmniej znanych pojęć i najbardziej znanych. Jeśli uczniowie nie znają terminów, to można im polecić domyślanie się, co one znaczą.
Na przykład uczniowie mogą zastanawiać się dlaczego pewne liczby nazywają się pierwsze, albo co znaczy ekosystem?
To pozwala uczniom ustalić powiązania między terminami, które okażą się przydatne w przyszłości.
5. Quizy
Nauczyciel przygotowuje quiz lub test dotyczący przejścia od już poznanego tematu, do nowego. To pozwala uczniom skoncentrować się na przypominaniu sobie informacji. Taki test nie może być oceniany, powinien być jedynie informacją dla ucznia, co już opanował, a czego jeszcze nie.
Badacze edukacyjni doszli do wniosku, że błędy popełniane przez uczniów podczas testów wstępnych okazują się przydatne w motywowaniu ich do poszukiwania prawidłowych odpowiedzi (zob. tutaj).
6. Przypominanie
Nauczyciel daje uczniom minutę lub dwie na zapisanie wszystkiego, co wiedzą – lub myślą, że wiedzą – na konkretny temat lub nad odpowiedzią na zadane pytanie. Jest to proste i elastyczne narzędzie do sprawdzenia dotychczasowej wiedzy uczniów. Nauczanie warto zacząć w miejscu, gdzie sięga wiedza uczniów. Można poprosić uczniów, aby odnaleźli przykłady luk w wiedzy oraz podobieństwa i różnice.
II. PODSUMOWANIE
1. Ocenianie
Nauczyciel prosi uczniów, aby ocenili lekcję w skali od 1 do 10, biorąc pod uwagę – na ile była ona zrozumiała. Można też poprosić uczniów, aby zapisali trzy zagadnienia, które były dla nich ciekawe lub uznają je za kluczowe dla tematu lub o sformułowanie pytań, które chcieliby zadać. Stanowi tu użyteczna refleksję i daje uczniom informacje, że nauczyciel liczy się z ich zdaniem uczniów.
2. Podsumowanie w kilku słowach
Nauczyciel prosi uczniów, aby napisali podsumowanie złożone z najwyżej 20 słów. Można też podać słowa kluczowe, które powinny znaleźć się w podsumowaniu. To ćwiczenie wymaga od uczniów zwięzłego podsumowania i użycia tyko najważniejszych pojęć.
3. Słonecznie i pochmurnie
Nauczyciel prosi uczniów, aby wypełnili tabelkę z dwoma wierszami, w pierwszym – to co jest jasne dla nich, a w drugim – to co budzi ich wątpliwości, albo potrzebują na opanowanie materiału więcej czasu.
4. Światła
Uczniowie podnoszą odpowiedni kolor świateł lub stają przy odpowiednim świetle na podłodze.
- Zielony – wszystko rozumiem
- Żółty – mam pewne wątpliwości
- Czerwony – nie rozumiem
Dzięki temu ćwiczeniu nauczyciel orientuje się, jakie zagadnienia są opanowane, a jakie wymagają jeszcze nauczania.
5. Nagłówek
Uczniowie mają za zadanie napisać nagłówek (np. do gazety) na temat tego, czego się uczyli na lekcji.
6. Kamień, papier, nożyczki
Uczniowie wypełniają trzy wiersze kolumny:
- Kamień – główna idea tematu, to co trzeba zapamiętać
- Papier – mniej ważne zagadnienia
- Nożyczki – to co można pominąć
7. Planowanie testu
Pomysł czasochłonny, można go użyć na koniec tematu lub działu. Nauczyciel prosi uczniów o zadawanie pytań na temat tego, czego się nauczyli. Pytania mogą być treścią planowanego testu podsumowującego. To ćwiczenie powoduje głębsze zaangażowanie w treści, i lepsze zapamiętywanie.
8. Piłka plażowa
Nauczyciel pisze na piłce markerem ścieralnym pytania, na przykład: „Jakiej jednej rzeczy nauczyłeś się podczas dzisiejszej lekcji?” lub „Co było trudne w dzisiejszej lekcji?” Gdy uczeń chwyta piłkę, może wybrać pytanie, na które chce odpowiedzieć. Odpowiedzi mogą pomóc w dalszej dyskusji na temat lekcji.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS), prowadzonym przez CEO i PAFW. Autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: www.oknauczanie.pl. Niniejszy post ukazał się w partnerskim serwisie Edunews.pl - www.osswiata.pl. Inspiracja artykułem Andrew Borygi w Edutopia.org.
