Ten wpis będzie o zwyczajach/rutynach, które warto wprowadzić do swego nauczycielskiego życia. Są one pomocą w samoregulacji. Przedstawiam dziesięć propozycji do rozważenia.
Nie jest łatwo trzymać się ustalonych rutyn, szczególnie tych, które narzuciliśmy sobie sami. Warto jednak przemyśleć sprawę i wprowadzić niektóre z nich do swojego codziennego dnia. Z własnego doświadczenia wiem, że po pewnym czasie wchodzą one w „krew” i nie są tak bardzo meczące, a przynoszą sporo korzyści.
Jedną z takich rutyn może być codzienne zastanowienie się nad tym, komu możemy być wdzięczni i za co. Na początku jest to trudne, bo przychodzą nam do głowy tylko trudności, ale z biegiem dni jesteśmy w stanie zauważyć, że zdarzyło się coś dobrego lub ktoś nam w czymś pomógł. Taka rutyna może pomoc patrzeć bardziej optymistycznie na siebie i na świat.
Jeśli ma to być rutyna, to najlepiej znaleźć dla niej ustalony czas każdego dnia, może to być np. czas drogi do pracy, lub chwila przed snem. Ta rutyna jest też dobra dla uczniów, można do niej zachęcać nawet małe dzieci.
Myślenie o uczniach
Z pedagogiki waldorfskiej, którą kiedyś studiowałam, zaczerpnęłam rutynę nauczycielską polegającą na codziennym przeglądaniu w myślach listy uczniów i przypominaniu sobie, co danego dnia zrobili. To pozwalało mi lepiej rozpoznać, gdzie „są” moi uczniowie.
Rutyna poranna
Chwilka zastanowienie się nad sobą lub czas na poranną medytację, czyli dobry początek dnia. Oddzielenie życia prywatnego od zawodowego. W przypadku nauczyciela podjęcie decyzji bycia w kontakcie z uczniami i innymi nauczycielami, pielęgnowanie klimatu akceptacji i wspólnoty.
Stan emocjonalny nauczyciela wpływa na uczniów. Jeśli nauczyciel ma zaprzątniętą głowę osobistymi trudnościami, to przechodzi to na uczniów. Jeśli nie możemy się pozbyć uporczywych pozaszkolnych myśli, to lepiej poinformować uczniów, że mamy zły dzień, niż być półobecnym. Można powiedzieć: „Mam wiele na głowie, ale postaram się być w pełni obecna. Chcę, żebyście o tym wiedzieli, ponieważ mogę nie być tak skupiona jak zawsze”.
Refleksja końca dnia
Zakończenie dnia. Może być zapisywana w codziennym dzienniku, ale może to być też czas zadumy, jak wspomniałam na początku – chwila na wdzięczność. Taka chwila jest potrzebna, aby wyrzucić z siebie frustracje, świętować sukcesy, zastanowić się nad nowymi pomysłami i rozwiązaniami. Ta rutyna daje siły na następny dzień.
Dziennik
Można mieć dziennik do zapisywania ważnych myśli, który uzupełnia się w ciągu dnia. Wtedy zapisy są tylko hasłowe. Dzięki wprowadzeniu tej rutyny, nie umyka to, co jest ważne i można do tego wrócić w każdej chwili. Pozwala ona odłożyć niektóre myśli na później, żeby można było skupić się na teraźniejszości.
Można też prowadzić dziennik problemów. Często się zdarza, że sytuacje w których jesteśmy tak nas pochłaniają, że tracimy obiektywny osąd. Można spróbować opisać te sytuacje, jakby zdarzały się komuś innemu. To może pomoc zdystansować się, a nawet podjąć lepsze decyzje.
Powitanie
Można wprowadzić zwyczaj witania uczniów w drzwiach klasy. Wtedy jest czas, aby spojrzeć każdemu uczniowi w oczy i przekonać się w jakim jest nastroju. Ta rutyna wymaga, aby uczniowie już przywitani zajęli się czymś pożytecznym, np. mogą mieć na ławce przygotowaną kartkę z zadaniem na dobry początek, lub mogą takie zadanie losować.
Uwaga dla uczniów
W ciągu dnia szkolnego czasami nie można znaleźć czasu dla uczniów. Ale można wprowadzić zwyczaj dla siebie, polegający na rezerwowania jednej przerwy w lekcjach na rozmowy z uczniami. Jeśli wejdzie nam to w krew, to codziennie będziemy w kontakcie z którymś z uczniów. Jeśli znamy swoich uczniów, to łatwo będzie do nich zagadać i nawiązać kontakt.
Przydzielanie zadań
Każdy z nauczycieli wie, że najlepiej wykona wszystko sam. Dlatego nie prosi o pomoc uczniów. Można jednak wprowadzić taką rutynę, że zanim sami coś wykonany zastanowimy się, czy nie może za nas tego wykonać uczeń. Uczniowie lubią być wyróżnieni zdaniem i odpowiedzialnością.
Nie chodzi o jakieś strategiczne zadania, może to być np. dopilnowanie czasu wejścia do klasy, pilnowanie wyznaczonego czasu na realizację zadania, odbicie materiałów, sprawdzenie działania sprzętu itp. Nie należy zapominać o podziękowaniu uczniowi za wykonanie powierzonego zadania.
Refleksja
Wielu nauczycielom nie wystarcza czasu w czasie lekcji na podsumowanie. Taka lekcja jest wtedy niedokończona. Rola refleksji i podsumowania jest kluczowa dla procesu uczenia się. Można wprowadzić rutynę podsumowania. Przed zakończeniem lekcji można budzikiem sobie o tym przypomnieć lub obarczyć ucznia obowiązkiem przypomnienia o tym, że do zakończenia lekcji pozostało 5 minut. Polecam pomoc dydaktyczna – pudełko refleksji, aby zmieniać sposoby na refleksję uczniowską. Pudełko zostało opracowane kilka lat temu, według mojego pomysłu, wraz z grupą nauczycieli prowadzących z uczniami OK zeszyty i wydane przez CEO, gdzie wtedy pracowałam, ale można je zrobić też samemu, posiłkując się wzorem.
Świętowanie
Celebrowanie sukcesów nie jest częste w szkole. Wielu nauczycieli uważa, że świętować można tylko duże sukcesy, a małe trzeba przyjąć jako wykonanie obowiązku. W ten sposób pozbawiamy się radości z dobrze wykonanej pracy i z widocznego rozwoju.
Rutyną może być w tym przypadku celebrowanie ukończenia działu, zdobycie umiejętności, dobrze wykonanego zadania. Jeśli stanie się to zwyczajem, to uczniowie będą tego oczekiwać i zdobywać przez to poczucie kompetencji.
Rutyny mogą wydawać się stratą czasu, ale dobrze zaplanowane nie zajmują dużo czasu, a poprawiają proces nauczania i nadają strukturę.
Zachęcam do sprawdzenia, faktu, że dzieci i też dorośli lubią rytuały, gdyż one powodują, że czują się bezpieczniej.
Korzystałam z własnych doświadczeń i również z artykułu Kathy Collier w Edutopia.org.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie.
