Rzeczywistość edukacyjna w Polsce jest szczególnie złożonym zagadnieniem. Nawet gdy mamy świetne pomysły, które mogłyby przyczynić się do unowocześnienia i poprawy jakości procesu nauczania/uczenia się w polskich szkołach, to nie wprowadzimy ich na większą skalę, ponieważ politycy (niestety po stronie rządowej i opozycyjnej) nie mają żadnego interesu we wprowadzaniu sensownych zmian w szkolnictwie. Dowodów na to aż nadto w ostatnich latach... No ale skoro coś bardzo chcemy zmienić, co w tej sytuacji możemy zrobić?
Na konferencji INSPIR@CJE 2019 temat zmieniania szkolnej rzeczywistości był silnie reprezentowany, co najmniej w połowie wystąpień. Aż w tylu? Tak, ponieważ nie chodzi o to, aby stać w miejscu i czekać aż ktoś sprezentuje nam wymarzone zmiany w szkole (to nie nastąpi, nie ma się co oszukiwać) – zacznijmy wprowadzać je od swojej klasy. Stańmy się takimi „dyskretnymi rewolucjonistami” – jak mówił Aleksander Pawlicki ze Szkoły Edukacji PAFW i UW, w wystąpieniu otwierającym. Skoro mamy taki „kamyk w bucie”, spróbujmy zrobić coś, co da nam odczucie poprawy i przyczyni się do jakiejś jednej, albo całego cyklu zmian oddolnych, rozpoczętych w relacji pomiędzy nauczycielem i uczniami. Tu zmiany mają szczególne znaczenie i stosunkowo szybko można dostrzec pozytywne skutki (albo skorygować negatywne). Zdecydowana większość występujących podzieliła się z uczestnikami INSPIR@CJI 2019 swoimi pomysłami i realizacjami zmian.
W zasadzie można powiedzieć, że cały czas toczymy „walkę” o szkołę w Polsce. Użycie terminologii wojennej jest tu uzasadnione, a takie rozwiązania siłowe były szczególnie widoczne w ostatnich kilku latach podczas tzw. „dobrej zmiany” minister Zalewskiej, zauważył Jarosław Pytlak. Niestety nie widać, aby politycy jakoś mieli porzucić ten sposób „interakcji” ze środowiskiem oświatowym. Sorry, taki mamy w Polsce klimat.
O tym, że w polskich szkołach dzieją się dobre rzeczy dzięki współpracy na poziomie samorządu i szkół (można powiedzieć, że POMIMO działań rządu i MEN niż dzięki pomocy instytucji państwa), opowiadał Witold Kołodziejczyk pełniący honorową funkcję przewodniczącego Słupskiej Rady Edukacji przy Prezydencie Miasta Słupsk. W ciągu ostatnich kilku lat oświata słupska przechodzi dość głęboką transformację, a rezultatem zmian jest znaczne pogłębienie form współpracy i kształcenia, których beneficjentem są uczniowie szkół wszystkich poziomów (m.in. wprowadzenie sieci współpracy i wymiany w obszarze poszczególnych przedmiotów, specjalistycznych form edukacji praktycznej w duchu rozwijania kompetencji XXI wieku, działań projektowych opartych o webquesty, wizyt studyjnych i wymian, także zagranicznych). Na przykładzie dwóch innych pomorskich szkół – Szkoły Podstawowej nr 27 (Adam Perzyński i Anna Krause) w Gdańsku i 17 LO w Gdyni (Oktawia Gorzeńska) mogliśmy natomiast zobaczyć, jak wiele zależy od dyrekcji szkoły oraz wypracowanej wizji i strategii, którą szkoła realizuje. Wiele szkół ma możliwość skorzystania z funduszy (np. europejskich czy budżetu obywatelskiego) oraz ekspertów – w dzisiejszej rzeczywistości stosunkowo łatwo jest zaprosić ich do współpracy przy edukacyjnej zmianie. Najłatwiej zacząć od tworzenia sprzyjającej uczeniu się przestrzeni edukacyjnej, ale równocześnie można wprowadzać nowatorskie i innowacyjne formy kształcenia. Nie ma się co oglądać na ministerstwo edukacji – trzeba wprowadzać w życie własne pomysły.
Szkoły w regionie będą się szybciej zmieniały, jeśli zobaczą, że mają wsparcie dla zmian i oparcie w kuratorium oświaty. Instytucja, która zdecydowanej większości nauczycieli kojarzy się z biurokracją, niezrozumiałymi zaleceniami i niezapowiedzianymi kontrolami, pełni w gruncie rzeczy rolę pomocniczą dla szkół. O zmianie podejścia kuratorium do współczesnej rzeczywistości oświatowej opowiadała Monika Kończyk, Pomorski Kurator Oświaty – pokazując na przykładzie organizowanych Hackatonów edukacji, w jaki sposób na poziomie regionu można budować dobre relacje pomiędzy szkołami i wypracowywać pomysły na skuteczne zmiany. Warto też wspomnieć, że Pomorskie jest pierwszym kuratorium działającym w „chmurze”, co zdecydowanie ograniczyło papierowy obieg dokumentacji.
Drugi blok wystąpień poświęcony był jednemu z trzech najważniejszych trendów globalnych w edukacji, czyli digitalizacji. Ale wspólnym mianownikiem występujących było pokazywanie, że stosunkowo łatwo jest zakupić technologię do szkoły, lecz wyzwaniem (i najważniejszym celem) jest jej mądre wykorzystanie do rozwijania kompetencji kluczowych. O tym, że warto swoją szkołę otwierać na współpracę międzynarodową i wykorzystywać możliwości, jakie daje dziś technologia do prowadzenia projektów transgranicznych i globalnych, opowiadała Małgorzata Kulesza z LI nr 13 w Krakowie, pełniąca działająca również w grupie innowacyjnych nauczycieli firmy Microsoft: Microsoft Innovative Education Expert). Podczas INSPIR@CJI mieliśmy możliwość poznania możliwych zastosowań technologii edukacyjnych w obszarze STEAM (od ang. słów Science, Technology, Engineering, Arts i Mathematics - nauka, technologia, inżynieria, sztuka i matematyka). Przykłady takich działań realizowanych w szkole podawała Małgorzata Rabenda ze Szkoły Podstawowej nr 2 w Lubsku, zaś od strony dostawcy rozwiązań dla szkół – Karol Górnowicz ze Skriware. Z kolei Anna Stokowska zastanawiała się, jak wykorzystać możliwości technologii do pogłębienia indywidualizacji nauki w szkole. Uczestnicy konferencji byli również zachęcani do udziału w programach Fundacji Orange - #Superkoderzy oraz Lekcja: Enter. Swoje propozycje dla edukacji zaprezentowali również Lech Wikaryjczyk (Learnetic) oraz Sylwia Wojciechowska (Brainly). O tym, jak można w prosty sposób wykorzystać mobilne urządzenia do stworzenia własnego kanału podkastowego opowiadał Marcin Zaród z LO nr 5 w Tarnowie, który współprowadzi w sieci ciekawy projekt EduGadki.
Wiele dyskusji i wystąpień miało na pierwszym planie rozwój kompetencji kluczowych. Można założyć, że (niemal) wszyscy jakoś te kompetencje starają się rozwijać. Natomiast ważne byłoby, aby te działania powiązać z jakimiś ważnymi wyzwaniami, przed którymi stajemy nie tylko jako Polacy, ale jako ludzie. Takim wielkim i wspólnym wyzwaniem dla nas wszystkich staje się klimat, czyli walka o Ziemię, jej zasoby i środowisko naturalne. Zastanówmy się, jakie działania powinna podejmować szkoła w tym kierunku – apelowała Iwona Brzózka-Złotnicka ze Stowarzyszenia Cyfrowy Dialog.
Drugi dzień INSPIR@CJI poświęcony był różnym metodom, technikom i narzędziom służącym do nauczania/uczenia się.
O design thinking w edukacji szkolnej opowiadali Agata Łuczyńska i Kamil Śliwowski z Fundacji Szkoła z Klasą. Agata Baj pokazywała, w jaki sposób można ułatwić uczniom doskonalenie procesu uczenia się. Tomasz Szwed pokazywał na przykładzie własnej klasy, jak stara się zwiększyć zaangażowanie uczniów w zajęcia. O uczeniu się przez dociekanie opowiedziała Małgorzata Nowak. Z kolei Monika Czerkas pokazała, w jaki sposób można stworzyć miniaturowy teatr z papieru i wykorzystać go do realizacji projektów artystycznych w ramach języka polskiego.
Prawdziwym przebojem okazały się metody pracy Małgorzaty Brodeckiej z 17 LO w Gdyni, która do tłumaczenia trudnych zagadnień z biologii wykorzystuje swoje talenty muzyczno-wokalne, zasoby graficzne i YouTube, tworząc piosenki wspierające uczniów w zgłębianiu wiedzy z tego przedmiotu.
Temat zadawania prac domowych poruszyły Barbara Ostrowska i Karolina Żelazowska opowiadając o akcji #Zadajęzsensem, rozpoczętej w ub. roku. Usłyszeliśmy też o Godzinie Geniuszu, w którym to projekcie uczniowie mają czas i możliwość podzielenia się z innymi swoimi pasjami, jak również o kampanii #SłowaKrzywdzą rozpoczętej przez uczniów z Pielgrzymowic. Niepubliczna Szkoła Podstawowa nr 1 w Grudziądzu podzieliła się z uczestnikami pomysłem na Grę Miejską z udziałem rodziców. W kontekście realizacji przez szkoły projektów, Anna Bichta z Fundacji Think! podzieliła się kilkoma narzędziami, które z powodzeniem mogą i powinny szkoły stosować, jeśli chcą rozwijać inicjatywność i przedsiębiorczość swoich uczniów.
INSPIR@CJE zamknęło wystąpienie Jarosława Pytlaka, który podzielił się swoim podejściem do szkolnej rzeczywistości w (coraz bardziej) nieogarniętym społeczeństwie.
W tym roku w INSPIR@CJACH wzięło udział ponad 350 uczestników, zaś 35 inspiratorów dzieliło się się swoimi spostrzeżeniami, pomysłami, wiedzą, doświadczeniem; była też rekordowa liczba 30 inspirujących i skłaniających do refleksji. Całkiem udany początek wakacji – ilość pomysłów, inspiracji i myśli wystarczająca do naładowania baterii i przemyślenia nowych form i sposobów „ogarniania” szkolnej rzeczywistości od nowego roku szkolnego. W kontekście tego, co napisałem na początku tego artykułu - okazji do zmian w szkole znajdziemy sporo. Zacznijmy jednak o tych, na które mamy największy wpływ. Zapraszamy za rok!
Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym Edunews.pl (2008) i organizatorem cyklu INSPIR@CJE. Zajmuje się zawodowo polską edukacją od ponad 15. lat i jest głęboko zaangażowany w debatę na temat modernizacji i reformy szkolnictwa (zob. np. Dobre zmiany w edukacji, Jak będzie zmieniać się edukacja?). Realizuje projekty edukacyjne i szkoleniowe o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Blisko współpracuje z nauczycielami i szkołami (m.in. w radzie rodziców). Jest również członkiem grupy Superbelfrzy RP.
