U podstaw najlepszych praktyk edukacyjnych nie powinny leżeć ustalenia kolejnych ministerstw, ale rzetelna wiedza o funkcjonowaniu naszego mózgu i całej fizjologii człowieka. Im więcej tajemnic naszego umysłu poznamy, tym lepiej zaprojektujemy proces uczenia.
W trakcie wędrówek po internecie natknęłam się na stronę stowarzyszenia The Independent Curriculum Group (IGC) zrzeszającego kilkadziesiąt amerykańskich placówek edukacyjnych. Na ich stronie zamieszczony jest ciekawy artykuł pod tytułem Sekrety umysłu. Poniżej znajdują się podstawowe prawdy dotyczące działania mózgu, oparte na badaniach, które stanowią rodzaj instrukcji obowiązującej w szkołach stowarzyszonych w ICG.
Uczniowie tworzą wiedzę
Każdy rodzic wie, że nie ma sposobu, aby zmusić dzieci, by widziały świat ich oczami. Młodzi ludzie muszą poznać wszystko na własną rękę. Nauczyciel także nie stworzy w głowie ucznia powiązań między różnymi wątkami z wykładanej przez siebie dziedziny. W tym celu mózg ucznia musi po prostu sam stworzyć nowe ścieżki między neuronami. Z faktu, że to umysł ucznia tworzy wiedzę wynika, że im bardziej uczniowie mogą kontrolować proces uczenie się, tym więcej wytwarzają połączeń. Jak powiedział student z Country Day School Beaver: „szkoła dopasowuje się do uczniów, a nie na odwrót.”
Uczniowie nie są „białymi kartami”
Każdy uczeń przynosi do szkoły wcześniej wyrobione opinie, sądy, przekonania. Mówiąc inaczej, synapsy i neurony każdego mózgu mają inną konfigurację. Aby efektywnie i trwale zdobywać wiedzę, umysł musi budować na tym, co już posiada, wie. Najlepiej, gdy nauczyciele i uczniowie mogą mieć wpływ na to, w jaki sposób wyznaczane przez nauczyciela cele dopasują się do szkieletu wiedzy posiadanej przez ucznia. Nauczyciele, którzy tworzą swoje klasy według zainteresowań uczniów, nie powodują upraszczania lub pogarszania standardów nauki, postępują po prostu zgodnie z biologiczną rzeczywistością. „Im więcej uczenia się połączymy z uczniowskimi pasjami, tym lepiej dla ich rozwoju.” – mówi Todd Sumner z Akademii w Charlemont.
Każdy uczy się kontekstowo
Piosenka „Twinkle, Twinkle, Little Star” składa się z 42 dźwięków, ale większość osób będzie w stanie odtworzyć je z pamięci w dobrej kolejności. Być może bardziej niezwykły jest fakt, że za dziesięć lat wszyscy nadal będą mogli przypomnieć sobie te 42 nuty. Muzyka zapewnia mentalne ramy dla zapamiętywania, a melodia tworzy spójną całość. Załóżmy, że ludzie studiowaliby nuty bez muzyki, jako bity informacji. Niektórzy ludzie zapamiętaliby więcej niż inni, ale nikt nie przypomni sobie kolejności nut po długim czasie. Kluczem do długotrwałego opanowania jakiegoś materiału jest kontekst, taki jak muzyka, w którym fakty stają się częścią większej całości, łączą się ze sobą w sieć – tak skonstruowany jest mózg. Uczniowie najlepiej nauczą się budowy ciała człowieka, gdy pozwoli im się na praktyczne zajęcia z pierwszej pomocy.
Głębokie rozumienie i powtarzanie jest kluczowe
Nauka wymaga czasu. Uczniowie muszą się skupić i skoncentrować, a nie starać się złapać wiele srok za ogon. Ciągłe uczenie się to budowanie synaps, które mózg jest w stanie stworzyć poprzez powiązanie jednego kawałka wiedzy z wcześniejszym. Dzięki większej gęstości połączeń, uczeń jest w stanie szybciej przypomnieć sobie i umiejętnie zastosować potrzebną mu informację w bardziej zróżnicowanych kontekstach. „Zamiast robić z uczniów mistrzów faktu, kładziemy nacisk na dogłębne zrozumienie.” - podsumowuje Luthern Williams z Country Day School Beaver.
Uczniowie muszą organizować i reorganizować swoją wiedzę
Najlepsza nauka odbywa się w chwili, w której uczeń potrzebuje wiedzy, aby zrobić coś pożytecznego lub interesującego. Efektywnie i długotrwale zapamiętuje, gdy to, czego się nauczył wcześniej, użyje w nowych kontekstach. Praca metodą projektu jest często lepsza od egzaminu końcowego lub standardowego testu, ponieważ wymaga dodatkowej reorganizacji informacji w umyśle ucznia, gdy on lub ona tworzy coś nowego. Wypełnianie testu to tylko odtwarzanie wiedzy. Mówiąc słowami ucznia Akademii w Charlemont: „Ja ciągle mam wszystkie te rzeczy, których nauczyłem się podczas projektów, z tyłu głowy. To, czego uczyłem się do testów, zapomniałem tydzień później.”
Czas na refleksję jest kluczowy
Studenci w tradycyjnych szkołach często pracują bardzo ciężko, ale poza uzyskiwaniem dobrych ocen i dostaniem się na studia, zwykle nie widzą w uczeniu się wielkiego sensu. Podczas żonglerki kolejnymi tematami, często mają mało czasu na refleksję. Nauka niedawno zwróciła uwagę na znaczenie takiej refleksji – zwanej metapoznaniem – która stale wzmacnia kontrolę uczniów nad tym, czego się nauczyli. Kiedy uczniowie łączą naukę ze swoimi potrzebami i celami życiowymi, są bardziej skłonni do jej opanowania i zapamiętania. „Jeśli uczniowie nie zastanawiają się, jaki jest cel ich uczenia się, to znaczy, że nie wykonaliśmy dobrze naszej pracy.” – mówi nauczyciel z The White Mountain School. „Chodzi o to, aby dowiedzieć się, kim jestem i jak mogę coś zmienić w świecie.”
Współczesne badania nad umysłem wyznaczają prostą zasadę: edukacja musi być bardziej skupiona na uczniach niż na testach. „Proces uczenia się powinien być odkrywczą przygodą.” – podsumowuje Mark Salkind z The Urban School of San Francisco. – „Nie chcemy naszym podopiecznym wkładać do głów wiedzy, chcemy, by sami ją konstruowali.”
