Odwiedziłam Finlandię w ramach wizyty studyjnej zorganizowanej w ramach programu DG Edukacja i Kultura, Program Uczenie się przez całe życie. W wizycie uczestniczyło 16 przedstawicieli instytucji edukacyjnych, pracowników ministerstw, uczelni wyższych, dyrektorów szkół, przedstawicieli organizacji pozarządowych z krajów: Francja, Niemcy, Czechy, Turcja, Szwajcaria, Nowa Zelandia, Włochy, Turcja, Chorwacja, Irlandia, Wielka Brytania, Węgry i Polska.
Podczas 6 dni wizyty mieliśmy okazję zwiedzić cztery szkoły: Tulliportii School, Lansikatu School, Heinavaara School (szkoły podstawowe) oraz Lyseo Comprehensive School (szkoła średnia) a także Uniwersytet w Joensuu gdzie szkoleni są przyszli nauczyciele. Oprócz obserwacji lekcji, mieliśmy okazję uczestniczyć w panelach dyskusyjnych z dyrektorami i nauczycielami szkół, uczestniczyć w prezentacjach dotyczących systemu edukacji w Finlandii, prezentacji systemów edukacji uczestników wizyty oraz oczywiście poznać fińską gościnność i pogodę.
Środowisko nauczania
Podczas wizyty mieliśmy okazję oglądać cztery szkoły o różnych poziomach. To, co szczególnie przyciągało uwagę to otwarta przestrzeń. Centralnym punktem szkoły jest biblioteka – to duża przestrzeń z regałami zapełnionymi książkami dostępnymi w każdej chwili dla każdego. Blisko regałów znajdują się wygodne kanapy oraz stanowiska komputerowe. Czytelnictwo i znajomość literatury jest jak się dowiedzieliśmy istotnym elementem kultury i wychowania w Finlandii, oprócz książek w języku fińskim, można było znaleźć wydania szwedzkie i angielskie oraz płyty muzyką i audiobooki. Widzieliśmy również kominki, które są tu centralnym miejscem, dają szkole domową atmosferę. Szkolna przestrzeń jest otwarta i elastyczna, regały na kółkach i ruchome elementy dają nauczycielom możliwość dowolnej jej aranżacji. W każdej sali dostęp do rzutnika, komputera, jeśli jest taka konieczność można poprowadzić lekcję przy użyciu laptopów, w jednej ze szkół oberwaliśmy lekcje przy użyciu IPadów oraz zajęcia z robotyki, a także zajęcia sportowe z wykorzystaniem komputerów. Nie widzieliśmy tablic interaktywnych.
Kultura szkoły
Wrażenia, które pozostają po obserwacji lekcji i życia szkoły w Finlandii, to atmosfera otwartości i partnerstwa wobec uczniów. Wyraźnie można poczuć kulturę szkoły, w której jest miejsce dla każdego. Moje osobiste odczucia, są również takie, że, mimo iż nie zaobserwowałam nowych metod nauczania to postawa otwartości nauczycieli na obserwację przez innych na wymianę doświadczeń oraz stworzenie atmosfery dobrowolności i elastyczności sprawia, że uczniowie są zaangażowani w lekcję.
Wizytując szkoły zauważyliśmy bardzo dobrze wyposażone sale i warsztaty do sal praktycznych. Zajęcia z rzemiosła (craft) są obligatoryjne w wieku 8 lat. Uczniowie biorą udział, a także realizują własne projekty podczas zajęć ze stolarstwa, kowalstwa, malarstwa, szycia, elektroniki. Również sale do muzyki gdzie można korzystać z wielu instrumentów a także sprzętu do nagrywania własnych utworów dają możliwości rozwoju talentów uczniów.
System oceniania
Zasady oceniania w fińskich szkołach są zawarte w podstawie programowej. Wytyczne w podstawie dzielą ocenę na dwa rodzaje. Pierwsza dotyczy tej w trakcie procesu uczenia się i jest bardziej oparta na informacji zwrotnej, na zakończenie roku szkolnego uczeń otrzymuje raport wraz z informacją zwrotną w różnych obszarach, elementem raportu jest również samoocena, którą przygotowuje uczeń. W ciągu pierwszych siedmiu lat ocena może być udzielana ustnie lub w postaci liczbowej, w kolejnych latach musi być numeryczna. Drugim rodzajem oceny jest ostateczna ocena kształcenia podstawowego, której kryteria są takie same w całym kraju. Skala ocen numerycznych stosowanych w fińskich szkołach jest od 4 do 10, gdzie 5 – oznacza wystarczający a 10 – doskonały.
Organizacja systemu
Uczniowie rozpoczynają naukę w szkole podstawowej w wieku 7 lat. Kończą ją w wieku 16 lat. Następnie mogą wybrać liceum dające ogólne wykształcenie, lub liceum zawodowe. Oba rodzaje szkół trwają 3 lata. Osoby kontynuujące naukę mogą wybrać miedzy uniwersytetem (5 lat) a politechniką (4 lata).
Jeśli chodzi o doskonalenie nauczycieli, zwykle odbywa się w szkole i jest organizowane na zasadzie obserwacji i wymiany doświadczeń w małych grupach, każdy nauczyciel ma obowiązek wziąć udział w szkoleniach, które łącznie powinny trwać trzy dni w roku.
Źródło sukcesu
Finlandia osiągnęła najwyższe wyniki w międzynarodowym badaniu oceny umiejętności uczniów (PISA), prowadzonym w krajach członkowskich OECD. Swój sukces Finowie upatrują w zasadach kompleksowej edukacji. Do tych zasad należą:
- Skoncentrowanie systemu na równym dostępie do edukacji niezależnie od zamieszkania, sytuacji finansowej, płci, środowiska, niepełnosprawności (bezpłatny dostęp do edukacji, podręczników, przyborów szkolnych, transportu, posiłku, opieki zdrowotnej i stomatologicznej)
- Kompleksowość edukacji – wykształcenie podstawowe dla dzieci w wieku od 7-16 lat, dzieci chodzą do szkół w swoim rejonie również dzieci z niepełnosprawnością.
- Elastyczny system administracji oparty na delegowaniu i wsparciu oraz budowaniu partnerstwa; odpowiedzialność za organizację kształcenia i realizację celów podstawy programowej spoczywa na lokalnej władzy.
- Koncentracja na indywidualnym wsparciu ucznia, samoocenie i dobrym samopoczuciu ucznia w szkole. Nie prowadzi się krajowych badań dotyczących wyników nauczania, rankingów szkól i systemów kontroli.
- Duży prestiż zawodu nauczyciela, szkoły mogą wybierać wśród utalentowanych i zmotywowanych kandydatów.
Warto dodać, że według fińskich badań ich uczniowie poświęcają w tygodniu mniej czasu na naukę niż ich rówieśnicy z innych państw OECD, a roczne wydatki na edukację dorównują średniej w krajach OECD. Jedynie 2% uczniów powtarza klasę na etapie podstawowym, a 0,5% uczniów nie kończy podstawowego poziomu kształcenia. Natomiast 96% uczniów kończących podstawową edukację (16 lat) kontynuuje edukację na szczeblu szkoły średniej.
Więcej informacji na temat systemu edukacji w Finlandii można znaleźć na stronie: http://www.oph.fi/english
(CC-BY Centrum Edukacji Obywatelskiej)
