Przestrzeń społeczną szkoły tworzą przecież uczniowie, nauczyciele, pozostali pracownicy szkoły, rodzice, przedstawiciele lokalnej społeczności, którzy wszyscy pozostają w interakcji ze szkołą. Relacje i interakcje społeczne, wartości kulturowe mają istotny wpływ na poziom zaangażowania uczniów w proces uczenia się. Środowisko uczenia się obejmuje oczywiście także kontekst społeczny.
Ale to jeden wymiar. Nie możemy zapominać i o drugim – aktywna i dynamiczna społeczność szkolna kształtuje i nadaje nowy wymiar życiu społecznemu wspólnoty lokalnej, czego wyznacznikiem powinna być m. in. otwarta szkoła w godzinach wieczornych i w weekendy np. na zajęcia w duchu lifelong learning, współpraca z seniorami, organizacjami pozarządowymi, instytucjami kultury itp.
„Szkoły, przedszkola, uczelnie mogą odgrywać szczególną rolę w lokalnej polityce urbanistycznej i społecznej. Żyjemy w czasach oszczędnych inwestycji budżetowych, zatem dobre inwestycje w wielofukcyjne, dobrze zaprojektowane przestrzenie edukacyjne mogą być istotnym wkładem w życie społeczności lokalnej i efektywnym kosztowo sposobem na rewitalizację lokalnej gospodarki.“ – uważa Barbara Ischinger, Dyrektor OECD ds. Edukacji.
Kluczową rolę w tych relacjach społecznych odgrywa stymulowanie współpracy, tak wewnątrz szkoły, jak i na pograniczu szkoły i społeczności lokalnej. Według teorii Lwa Wygotskiego uczeń bez wsparcia nie zawsze potrafi za pierwszym razem wykonać wszystkie zadania samodzielnie. Dzięki interakcji z innymi uczestnikami procesu uczenia się może stopniowo rozwijać się i podejmować coraz bardziej złożone zadania.
Kontekst społeczny ma również implikacje dla projektowania przestrzeni edukacyjnej. Proces ten musi uwzględniać tworzenie fizycznych warunków do tego, aby współpraca (uczeń – nauczyciel, uczeń – uczeń, a czasem nauczyciel - nauczyciel) mogła rozwijać się naturalnie, w zależności od potrzeb i stawianych zadań. Oznacza to konieczność myślenia o klasie lub całej szkole poprzez pryzmat miejsc, które będą stymulować zarówno pracę indywidualną, jak i współpracę 1:1, aktywności w kilkusoobowych zespołach, ale i całej klasy lub wręcz całej szkolnej społeczności oraz społeczności szkolnej i pozaszkolnej.
Wszystkie miejsca muszą być w szkole dostępne – pamiętajmy, że równość dostępu do edukacji zapewniona jest gdy w procesie uczenia się mogą uczestniczyć wszyscy, także osoby z niepełnosprawnościami (środowisko włączające).
Cechy przestrzeni stymulującej współpracę
Zdaniem Rolanda G. Tharpa i Ronalda Gallimore, przestrzeń stymulująca współpracę to taka przestrzeń, w której:
- uczący się mają swobodny dostęp do rówieśników o większych, równych lub mniejszych zdolnościach;
- zachodzi codziennie swobodna interakcja (werbalna lub inna) pomiędzy nauczycielem i uczniem;
- dozwolone są różne sposoby dociekania;
- stosunkowo niski stopień nadzoru nauczycieli pozwala uczniom samodzielnie określać poziom, który chcą osiągnąć i metodę osiągania celów.
Przestrzeń ta może być modelowana za pomocą elementów fizycznych, które np. wydzielają mniejsze strefy uczenia się w klasie, jak również narzędzia technologiczne (przestrzeń wirtualna).
Opracowanie własne na podstawie: Designing Collaborative Spaces for Schools, Peter C. Lippman, THE Journal, 2013 oraz Designing for Education, OECD, 2012.
(Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym Edunews.pl, zajmuje się edukacją i komunikacją społeczną, realizując projekty społeczne i komercyjne o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Jest również członkiem grupy Superbelfrzy RP).
Przeczytaj więcej w Edunews.pl na temat współpracy w edukacji:
