Edukacja formalna jest zamknięta w przestrzeni – szkolnym budynku i jego otoczeniu. Co ta przestrzeń opowiada ludziom, którzy przebywają w danym miejscu? Poddajmy analizie klimat wyczuwany w przestrzeni publicznej szkoły. Zobaczymy co nam się podoba, a nad czym warto popracować. Jak to zrobić? Na przykład podczas uważnego spaceru "sensorycznego" po szkole.
Spacer "sensoryczny" najlepiej przeprowadzić na żywo. Najpierw proszę zapoznać się z instrukcją i przygotować narzędzie do pracy opisane dalej.
Stań w pewnej odległości przed swoją szkołą i popatrz na nią jakbyś ją widział/widziała po raz pierwszy, patrz uważnie! I notuj odbierane wrażenia – jeśli masz taką możliwość zaproś na spacer sensoryczny kogoś spoza szkoły i idźcie razem, dyskutujcie:
1. Widok ogólny: popatrz na ogólny widok budynku szkoły i jej otoczenia – ogrodzenie, zieleń, chodnik. W jakim stanie jest budynek? Jaki ma kolor? Jakie są tam napisy? (może napis „Zabrania się… gry w piłkę, przebywania na terenie po godzinie…) Co się najbardziej rzuca w oczy? Jakie dominują kolory? Czy są jakieś elementy, które świadczą, że jest to teren aktywności dzieci? Czy jest jakiś element, który Cię zaprasza do środka? Czy chciałbyś tu spędzać kilka godzin dziennie przez wiele lat swojego życia?
2. Wejście: Czy łatwo znaleźć wejście do szkoły? Jakie masz wrażenie po wejściu do szkoły? Czy wchodzisz do ciekawej otwartej przestrzeni, które cię wita i zaprasza dalej… czy jest to miejsce ciasnoty, chaosu i pośpiechu? Wejście i szatnia to miejsce, które dodaje kolejne „pierwsze wrażenie”, miejsce przez które przechodzą wszyscy uczniowie i ich rodzice (zwłaszcza dzieci młodszych). Jaki tu panuje klimat? Temperatura, zapachy, kolory, widoki, napisy… Czy to klimat zachęcający, aby iść dalej?
3. Przestrzeń poza klasami: Jakie odnosisz wrażenie, kiedy idziesz dalej: korytarze, ściany, schody. Jaki tu panuje klimat: kolory, zieleń, dekoracje, światło, zapachy? Co ta przestrzeń daje, umożliwia, do czego zachęca, a co zamyka, nakazuje, ogranicza, czego zakazuje? Jakie są stałe wystawy i dekoracje na ścianach? Kto i co wisi na ścianach? Jakie opowiadane są historie? Które historie pokrywa kurz? Jakie ta przestrzeń umożliwia aktywności? Czy można tu odpocząć między lekcjami, zjeść posiłek? Czy chciałbyś w jakimś miejscu spędzić dłuższy czas?
4. Sale/klasy: Czy można zajrzeć do klasy przez bulaj w drzwiach wejściowych? Jakie odnosisz wrażenie, kiedy wchodzisz do klasy? Jaki tu panuje klimat: kolory, zieleń, dekoracje, światło, zapachy? Co ta przestrzeń daje, umożliwia, zachęca, a co zamyka, nakazuje, ogranicza, czego zakazuje? Czym zapełnione są ściany? Jak ustawione ławki? Usiądź i sprawdź - czy ławki i krzesła są wygodne? Jakie w tej przestrzeni są możliwe zachowania? Czy chciałbyś w tym miejscu spędzić dłuższy czas? Poczuj tę przestrzeń także z perspektywy uczniów, a dokładnie ich wzrostu (zwłaszcza jeśli mamy na myśli uczniów z klas najmłodszych). Popatrz na klasę, dekoracje, tablicę z ich punktu widzenia.
5. Pozostałe pomieszczenia: toalety, stołówka, łączniki, inne zakamarki… Przejdź się po pozostałych pomieszczeniach i sprawdź swoje wrażenia. W każdym miejscu postój chwilę, odbierz komunikat wizualny, który płynie z otoczenia. Zamknij oczy, poczuj dźwięki i zapachy.
6. Poddaj analizie sensorycznej tę przestrzeń, kiedy jest przerwa i kiedy są prowadzone lekcje w szkole.
Propozycja skali – jeśli ktoś chce – można dodać inne przymiotniki, ale nie powinno ich być więcej niż dwanaście.
Jeśli wszystkie wrażenia mieszczą się w paśmie zielonym – to gratulacje! Pasmo żółte pokazuje ostrzeżenie – pewnie warto się dokładniej skupić na tym elemencie przestrzeni i dokładnie przeanalizować. Pasmo czerwone to poziom alarmowy. Trzeba się szybko tym zając i sprawdzić co można zrobić już teraz, zaraz!
***
Na szczęście już w bardzo wielu polskich szkołach funkcjonują świetne rozwiązania wykorzystania przestrzeni szkolnej - ścian, sufitów, korytarzy, łączników, holu itd., które kreują przestrzeń inspirującą i zharmonizowaną pod względem sensorycznym. Poniżej zamieszczam kilka przykładów z Niepublicznej Szkoły Podstawowej Cogito w Płocku (zdjęcia udostępnione za zgodą pani dyrektor Luizy Kalinowskiej-Skutnik).
Fot. 1. Schody z alfabetem. Dla starszych uczniów w tym miejscu mogłaby być mega mapa mentalna opowiadająca historię świata – oczywiście wtedy powinna być umieszczona nieco wyżej.
Fot. 2. Schody z częściami mowy. Schody mogą „uczyć” także dni tygodnia, kolejnych miesięcy… A starszych uczniów – kolejnych wydarzeń historycznych lub historii wynalazków.
Fot. 3. Tabliczka mnożenia.
We wspomnianej szkole na korytarzu jest także kącik czytelniczy, z fotelem, lampą i półeczką wypełnioną książkami. Wkrótce na podłodze korytarza ma być wymalowany „chłopek” do zabawy.
Mam nadzieję, że znajdzie się także miejsce na wymalowanie schematycznego zarysu granic naszego kraju i wreszcie każde dziecko będzie umiało narysować kształt swojej Ojczyzny.
Starsi uczniowie zapewne z wdzięcznością przyjęliby:
- pufy i kanapy do odpoczynku (gdzie mają odpocząć w dniu, kiedy lekcji jest 6-7-8 a nawet 9?)
- lub nawet wydzielone strefy relaksu i ciszy z materacami na podłodze
- w strefie aktywnej mogą pojawić się stoły z piłkarzykami lub do gry w ping-ponga, mini koszykówka
- potrzebne też strefy osobiste np. swobodne ściany do wystawienia swoich prac lub ściany na grafitti.
Ku inspiracji zapraszam też do obejrzenia kilku niesamowitych bibliotek.
(Notka o autorce: Małgorzata Taraszkiewicz: psycholog edukacyjny, neurometodyk, dyrektor Grupy Edukacyjnej XXI, członek zespołu e-Redakcji Edunews.pl)
