Szkoła istnieje po to, aby wyposażyć człowieka w kompetencje które pomogą mu żyć. To miejsce, które ma pomóc poznać własną osobę. Szkoła to przestrzeń, w której bezpiecznie można próbować, testować i doświadczać – siebie i świata. Z naszych szkolnych doświadczeń wynika, że w nauce i wychowaniu nie zawsze chodzi o słowa. Często miejsce oraz sytuacje, w których się znajdujemy, równie dobrze uczą i wychowują. Wbrew utartemu myśleniu, to nie podstawa programowa jest najistotniejsza. O wiele ważniejsze są metody jakimi będziemy ją realizować. Przemyślane całościowo i starannie dobrane są kluczem do szkoły jutra.
Szkoła jako przestrzeń życia
Szkoła to przestrzeń, które przemawia do nas różnymi językami. Nie jest miejscem, które ma przygotować do życia ale takim, w którym przecież już żyjemy – tu i teraz. Może być miejscem dobrym, bezpiecznym i przyjaznym, miejscem spotkań ludzi, sytuacji i przeżyć. Przestrzenią do tego, aby poznać siebie, dowiedzieć się, kim jestem, co lubię, a czego nie. Co przychodzi mi łatwo i sprawia przyjemność, a w co muszę włożyć więcej wysiłku i nad czym pracować. Czasem na odkrywanie co jest dla mnie ważne i potrzebne mi w życiu. To także przestrzeń uczenia się współpracy i odpowiedzialności za to, co robię. Bardzo ważnym jej elementem jest doświadczenie budowania relacji z drugim człowiekiem, uczestniczenie w sytuacjach, w których czuję się dobrze, ale i okazje do bezpiecznego przetestowania takich, które są trudne.
Szkoła jako przestrzeń uczenia się
Bez wątpienia szkoła jest miejscem edukacji, którą najczęściej rozumiemy, jako działania na rzecz rozwoju intelektualnego. Miejsce, w którym dziecko uczy się poruszać w świecie wiedzy. Przyzwyczailiśmy się myśleć, że trud naszej pracy rozpoznajemy po efektach: wiedzy i związanych z nią umiejętnościach. Mało w tym podejściu miejsca na pozytywne emocje, przeżycia i doświadczania. A przecież to one dają nam poczucie bezpieczeństwa, uznania i wyzwalają potrzebę samorealizacji. Często stają się motorem napędowym do nauki, budząc chęć do poznawania świata i ludzi.
To od nas zależy, czy przestrzeń szkoły będzie miała charakter kulturowy i kulturotwórczy. Sami możemy zorganizować ją w taki sposób, aby pełniła funkcje społeczne. Sprzyjała różnym interakcjom, rozmowom, nawiązywaniu kontaktów i działań. Przestrzeń edukacyjna może stać się obszarem świadomie używanym i kształtowanym. Może być elementem pomysłu na szkołę, który będzie odzwierciedlał nasze rozumienie edukacji, będzie koncepcją lokalizacji wartości, wiedzy i wyobrażeń, w których ludzie prowadzą swoje codzienne czynności.
Szkoła, aby być nowoczesna, świadomie kształtująca kompetencje uczniów, nie musi istnieć poza systemem, czy z nim walczyć. Można pogodzić wymogi, jakie są na nią nałożone, z odważną i autorską wizją dyrekcji i grona pedagogicznego. To przecież od nauczycieli zależy na kształtowanie których kompetencji będą zwracać uwagę, realizując podstawę programową. Odpowiedni dobór metod i form pracy z dzieckiem nie zaburzy u rodzica poczucia, że dziecko robi rzeczy ważne. Trzeba tylko zaplanować całościowo pracę i rozmawiać o tych założeniach z rodzicami.
Od czego zacząć przygotowanie do zmiany? Od rezygnacji z nawyków, utartych ścieżek, od otwarcia się na nowe myślenie i działanie. Najważniejsze jest to, żeby nauczyciele czując wsparcie dyrekcji i zespołu nauczycielskiego uwierzyli, że ich praca może przełożyć się na kształtowanie nie tylko umiejętności szkolnych, ale i życiowych. Że ich praca jest pięknym, ale i ogromnym, odpowiedzialnym zadaniem.
Szkoła jako miejsce spełniania marzeń
Kształtowanie przestrzeni i organizacji pracy w Zespole Szkół w Radowie Małym to droga spełniania marzeń. Potrzeba było dużo czasu, cierpliwości, różnych doświadczeń, ludzi i splotu wydarzeń, by to osiągnąć. Na całościową wizję szkoły złożyły się wędrówki do różnych miejsc i szkół, sytuacje życia codziennego szkoły, chęć nauczycieli do zmian i dużo determinacji. Wszystko to pozwoliło na odważne wdrażanie pomysłów, nie tylko w obszarze dydaktycznym, wychowawczym, ale również w przestrzeni i organizacji pracy.
To, co wyróżnia szkołę w Radowie, to pracownie tematyczne i ich rola w procesie edukacji. Nie chodzi o to jak urządzimy klasę, pracownie, czy kącik tematyczny. Ważniejsze jest to, żeby tworzyć je zgodnie z potrzebami uczniów i nauczycieli. Otoczyć się przedmiotami i różnymi pomocami, które będą przydatne, praktyczne. Warto dokonać inwentaryzacji zasobów ludzkich, ich możliwości i potencjału. Twórzmy nietypowe i niekonwencjonalne rozwiązania. To one będę dodawały nam siły i wiary w możliwość osiągnięcia sukcesu. Zmiana, którą wprowadzimy będzie wynikała z realnych potrzeb i oczekiwań. Poprawi warsztat pracy, usprawni jego organizację, spowoduje, że szkoła stanie się ciekawa, a czasem nawet zaskakująca!
Fot. CC-BY Zespół Szkół w Radowie Małym.
W szkole w Radowie Małym znalazły się różne typowe i nietypowe rzeczy, powstały pracownie, z których korzystają wszyscy. Pracownie artystyczne: witrażu, ceramiki, ręcznego czerpania papieru, filcowania. Pracownie tematyczne do realizacji zadań projektowych np. graty i antykwariaty, laboratorium codzienności i trzy pracownie do edukacji w działaniu. Właśnie przygotowywana jest kolejna – tzw. biuro pracy indywidualnej. Rozwiązania mogą być różne. Może ich być tyle, ile jest szkół, osób, pomysłów. Taka organizacja pracy daje możliwości wspólnego prowadzenia zajęć przez nauczycieli, a sale tematyczne pozwalają na oderwanie się od tzw. gotowców na rzecz projektowania autorskich programów i zajęć. Warsztat pracy nauczyciela zostaje wzbogacony o nowe metody i formy pracy. Pojawiają się nowe możliwości realizacji zadań szkoły – ciekawe, aktywne i zachęcające do dalszego działania.
Szkoła jako miejsce kształtujące ludzi odważnych
Program szkoły w Radowie jest opracowany przede wszystkim z myślą o uczniu. To on i jego indywidualny rozwój jest tu najważniejszy. Wszystko podporządkowane jest temu, żeby zdobywana wiedza stawała się narzędziem poznawania rzeczywistości.
Zespół pedagogiczny chce kształtować ludzi odważnych, znających siebie i swoją własną wartość. Mających pewność w działaniu, odwagę robienia rzeczy zupełnie nowych, nie bojących się popełniania błędów, nie zrażających się i próbujących nieustannie. Takie postawy będą w przyszłym świecie konieczne.
Notka o autorkach: Ewa Radanowicz jest dyrektorem Zespołu Szkół w Radowie Małym (woj. zachodniopomorskie), szkoły, która w 2016 r. otrzymała tytuł "Szkoły z Mocą" od międzynarodowej organizacji Ashoka. Katarzyna Górkiewicz jest koordynatorem projektów w Centrum Edukacji Obywatelskiej i prowadziła międzynarodowy projekt "Przestrzenie edukacji 21. Otwieramy szkołę!", finansowany ze środków programu Erasmus+. Niniejsza wypowiedź powstała w ramach projektu i jest częścią tomu wprowadzającego serii poradników dla szkół dotyczących organizacji przestrzeni edukacyjnych i środowiska uczenia się w XXI wieku. Seria czterech poradników jest do pobrania bezpłatnie w serwisie Edustore.eu.
