Badania wskazują, że z dbałością zaprojektowane sale lekcyjne są pozytywnie skorelowane z zaangażowaniem uczniów, co z kolei może wpłynąć pozytywnie nie tylko na ich samopoczucie, ale również na osiągane w szkole wyniki.
Dobra energia miejsca
Każda przestrzeń, do której wchodzimy, wywołuje w nas określone reakcje psychofizyczne. Otoczenie może wpływać na nasze funkcjonowanie psychologiczne, czyli myślenie, emocje czy zachowania. Kolory, kształty czy dźwięki stymulują pracę mózgu – pobudzają lub wprowadzają nas w stan relaksu.
W obliczu tych doniesień krótkowzroczne zdaje się stwierdzenie, że „dobry nauczyciel” powinien być w stanie zaangażować uczniów w dowolnej, przypadkowej przestrzeni. Wiemy bowiem na pewno, że elastyczne, dobrze zaprojektowane otoczenie stymuluje rozwój uczniów. Dlatego w ostatnich latach nauczyciele i architekci zaczęli interesować się projektowaniem przestrzeni szkolnej na nowo, stawiając sobie za cel tworzenie miejsc, które będą wspierać uczniów w ich rozwoju.
Dr Heidi Heyes Jacobs, autorka książki Curriculum 21: Essential Education for a Changing World stworzyła Learning Space Spectrum (grafika poniżej), aby pokazać nauczycielom, że mogą zacząć od drobnych zmian, takich jak zmiana ustawienia mebli w klasie, aby stworzyć bardziej sprzyjającą nauce przestrzeń, która wspiera zaangażowanie uczniów.
Krok po kroku
Możemy zacząć od przeorganizowania naszej klasy w taki sposób, żeby wspierać różne rodzaje uczenia się lub dostosować przestrzeń do potrzeb uczniów o różnym temperamencie (np. introwertycy potrzebują bezpiecznego, cichego miejsca, które pozwoli im spokojnie pomyśleć, zanim przejdą do pracy w grupach).
Zmiany powinny dotyczyć również rodzaju aktywności, jakiej będą oddawać się uczniowie. Inne miejsce jest potrzebne do samodzielnej pracy z tekstem, a inne do pracy grupowej metodą projektu. Warto stworzyć więc kąciki albo stacje, które będą do dyspozycji uczniów podczas pobytu w szkole. Różne grupy mogą wszak zajmować się innymi aktywnościami w tym samym czasie.
Po dokonaniu przemeblowania warto przemyśleć zmianę nazwy pomieszczenia, aby nadać mu nowy charakter i podkreślić zmianę, jaka zaszła w danej przestrzeni (np. czytelnia może zamienić się w „Centrum pomysłów”).
Począwszy od nowych, odważnych projektów na skromnych zmianach w czterech ścianach sali lekcyjnej skończywszy, nauczyciele sprzeciwiają się przestarzałym wyobrażeniom o szkole i tworzą przestrzenie odpowiadające potrzebom dzisiejszych uczniów. Czasem zmiana myślenia o przestrzeni klasy prowadzi do większych przemian. Nauczyciele otwierają się na myśl o wykorzystaniu całego budynku szkoły – korytarzy, biblioteki czy nawet terenów zielonych wokół placówki. Te miejsca mogą stać się wspaniałymi przestrzeniami do prowadzenia badań i dociekań uczniowskich.
Jeśli damy uczniom więcej swobody, efekty ich pracy w wielu przypadkach przerosną nasze oczekiwania. Warto rozważyć zorganizowanie „zielonej klasy” w sąsiedztwie szkoły, aby umożliwić uczniom pracę na świeżym powietrzu – na pewno z przyjemnością porzucą szkolne ławki na rzecz otwartej, żywej przestrzeni.
Pozostaje pytanie, czy wystarczy zmienić przestrzeń, aby osiągnąć sukces edukacyjny? Z pewnością nie jest to takie proste, ale zazwyczaj jedna zmiana niesie za sobą kolejne: zmianę dynamiki nauczania i uczenia się. Niekiedy przeorganizowanie przestrzeni nauki prowadzi do pozwolenia uczniom na przejęcie kontroli i większą samodzielność. To zaś wiąże się ze zwiększeniem zaangażowania młodych ludzi i odejście od tradycyjnego modelu lekcji, podczas której to nauczyciel jest najbardziej aktywną osobą w sali.
Jak rozpocząć zmiany?
- Rozejrzyj się.
- Ustal, co ci przeszkadza (za dużo mebli, za mało przestrzeni, niewygodne krzesła itd.).
- Zacznij działać: przeorganizuj przestrzeń, pomyśl o zorganizowaniu stref, projektując je według ich przeznaczenia oraz stylu uczenia się, który jest najpopularniejszy wśród twoich uczniów.
- Zastąp słowo sala/klasa czymś oryginalnym, podkreślając tym samym, że stworzona została nowa jakość.
- Pamiętaj, że nauka nie musi odbywać się wyłącznie w sali.
Notka o autorce: Katarzyna Kijek-Kubejko jest koordynatorką programu międzynarodowego PYP w Szkole Podstawowej Paderewski i nauczycielką języka hiszpańskiego w szkołach Paderewski. Niniejszy artykuł ukazał się w blogu Edukacja i Inspiracje, licencja CC-BY-SA.
