Dobre systemy oceniania są zgodne z celami i intencjami oceniania. Czyli powinny pozwalać uczniom przejąć kontrolę nad procesem uczenia się, umożliwiać poprawę wykonanej pracy i dokonywanie postępu w nauce.
Większość uczniów i ich rodzin postrzega ocenianie, jako wystawianie stopni, czyli mierzenie osiągnięć uczniów. Taki pogląd uniemożliwia refleksję nad tym, jak przebiega i jak może przebiegać rozwój ucznia.
Wielu nauczycieli chciałoby odejść od oceniania stopniami lub chociaż ograniczyć ten sposób oceniania. Zwolennicy takiej zmiany zauważają, że stopnie nie motywują uczniów do nauki:
- Nawet uczniowie osiągający dobre stopnie są często zestresowani ocenianiem stopniami.
- Ocenianie stopniami zabiera nauczycielom cenny czas nauczania i zniechęca ich do podejmowania innowacji.
- Ocenianie stopniami osłabia zaangażowanie uczniów w naukę i promuje powierzchowne uczenie się.
- Uczniowie tracą poczucie własnej wartości.
- Ocenianie stopniami powoduje, że uczniowie uczą się dla stopni, a nie dla wiedzy.
- Ocenianie stopniami nie spełnia głównego celu oceniania, nie pomaga uczniom w uczeniu się i zrozumieniu tego, czego się nauczyli.
Przejście na ocenianie bez stopni lub ograniczenie oceniania stopniami powinno łączyć się z wewnętrznym przekonaniem nauczyciela – dlaczego chce podjąć taką zmianę oraz z jasnym wytłumaczeniem uczniom i rodzicom tej propozycji.
Bez zrozumienia i zgody uczniów i rodziców na pewno zmiana się nie uda. Dlatego warto zmianę przygotować. Przedstawiam trzy kroki przygotowania do niej.
1. Rozpocznij rozmowy z uczniami i rodzicami na temat oceniania i jego znaczenie dla uczenia się.
Pamiętaj, że twoje nowe podejście jest dla uczniów i rodziców, całkiem nowe. Stopnie historycznie zawsze towarzyszyły szkole i były bardzo istotne w karierze uczniowskiej. Chodzi o rozpoczęcie refleksji na temat oceniania i korzyści dla uczniów z niego wynikających. Istotne jest, aby rodzice mieli do ciebie zaufanie i do metod dydaktycznych, które stosujesz, wtedy łatwiej będzie ci przedstawić korzyści z planowanej zmiany.
Zrozumiałe jest, że rodzice nie chcą, aby ich dzieci straciły szanse na sukces edukacyjny, rozumiany jako kontynuowanie nauki na szczeblu wyższym. To bardzo ważny aspekt, który musi być koniecznie wzięty pod uwagę. Trzeba pamiętać, że rodzice i uczniowie obawiają się, że bez oceniania stopniami uczniowie nie osiągną dobrych wyników na egzaminach. Jeśli ich nie przekonamy, że brak stopni nie wpłynie na obniżenie osiągnięć akademickich, to nie uda nam się ich przekonać do zmiany.
Badania przeprowadzone wśród rodziców w roku 2021 wykazało, że rodzice mają obawy z przejściem w nauczaniu na większą koncentrację na umiejętnościach społeczno-emocjonalnych. Gdy zmieniono pytania i dodano w nim: „uczenie się społeczno-emocjonalne i akademickie”, to poparcie rodziców wzrosło (zobacz tutaj). Świadczy to, o konieczności zapewnienia rodziców, że wszelkie zmiany (w tym w ocenianiu) nie pogorszą wyników akademickich ich dzieci.
Z badań wynika, jak ważne jest przedstawienie rodzicom koncepcji w jasny i prosty sposób. Szczególnie ważne jest niepomijanie kwestii akademickiej, czyli nauczania treści potrzebnych do dalszego kształcenia, co zapewnienie rodzicom poczucie bezpieczeństwa związane z przyszłością ich dzieci.
Jeśli zatem pragniemy wprowadzić jakiekolwiek innowacje w szkole i chcemy, aby miały poparcie rodziców, to musimy w jasny sposób wytłumaczyć założenia innowacji i nie pomijać kwestii przygotowania akademickiego uczniów. Lepiej, gdy rozmowy z rodzicami na ten temat, będą miały charakter rozmów prywatnych, gdzie każdy może wypowiedzieć swoje zdanie i swoje obawy.
2. Przygotuj się do informowania uczniów i ich rodziców o tym, czego ich dzieci się nauczyły i jak są przygotowane do dalszej nauki.
Zacznij zamieniać informację o wynikach na informację o procesie. Przekonaj ich, że taka informacja więcej daje i jest podstawą do rozwoju naukowego ucznia. Stopniowo przechodź w ocenianiu na informację zwrotną, zadbaj, aby była ona dialogiem pomiędzy uczniem i nauczycielem i aby uczeń z niej korzystał. Uczyń ocenianie przy pomocy informacji zwrotnej pożądanym przez ucznia. W ten sposób masz wielką szansę przekonać też rodziców. Musisz mieć uczniów przekonanych do zmiany.
Dla rodziców możesz mieć w zanadrzu wyniki badań naukowych świadczących o wpływie oceniania kształtującego na osiągane przez uczniów wyniki w nauce. Mogą to być np. wyniki meta badań profesora Hattiego na temat stosowania informacji zwrotnej, lub badania Dylana Wiliam na temat korzyści oceniania bez stopni.
3. Doświadczenie rodziców i korzyści z oceniania kształtującego
- Wykorzystaj doświadczenia rodziców
Sprowokuj wspomnienie rodziców z czasów, gdy byli uczniami. Zapytaj ich, co im pomagało się uczyć, jakie mają doświadczenia z ocenianiem szkolnym. Możesz polecić uczniom przeprowadzenie wywiadu z rodzicem na temat tego, jak byli oceniani w szkole.
Ponieważ wszyscy chodziliśmy do szkoły i dostawaliśmy stopnie, to rozmowa o doświadczeniach i emocjach z nimi związanych, może być świetną okazją, aby pomóc pomyśleć o rodzajach doświadczeń szkolnych, które chcielibyśmy, aby miały nasze dzieci. Prawdopodobnie wspomnienia i odczucia będą różne, zarówno pozytywne, jak i negatywne.
Może też być tak, że niektórzy rodzice będą uważali, że ocenianie stopniami pomagało im w sukcesie. Warto posłuchać, co pomagało i dlaczego. Te historie mogą stanowić dobry początek dyskusji o ocenianiu.
- Pokaż rodzicom korzyści z oceniania kształtującego
Można pokazać rodzicom, co zyskuje ich dziecko oceniane informacją zwrotną. Możesz przedstawić rodzicom prace ucznia oceniona stopniem i zapytać ich, jaką informację stopień niesie, czy wiadomo, co zrobił dobrze, co i jak ma poprawić i jak ma się dalej rozwijać. Potem można pokazać prace ocenioną informacja zwrotna i zapytać o to samo. Najlepiej, jeśli rodzice sami dojdą do korzyści oceniania kształtującego, wtedy w nie uwierzą. Można też przeprowadzić ankietę wśród uczniów na temat oceniana i przedstawić jej wyniki rodzicom.
Zmiana sposobu myślenia rodziców może wymagać ciężkiej pracy, ale jest warunkiem koniecznym, aby nowy proces oceniania miał na dłuższą metę wsparcie społeczności szkolnej.
Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl. Inspiracja artykułem Chase Nordengren z Edutopia.org.
