O doktrynie jakości w edukacji

„Doktryna jakości. Rzecz o skutecznym zarządzaniu” (Helion, 2014) – to wyjątkowa książka dotycząca skutecznego zarządzania firmą wg zasad filozofii zarządzania jakością TQM. Dotyczy zarządzania firmami, biznesem, ale w szkole także się może przydać. Powinna ją poznać nasza oświatowa kadra kierownicza i samorządowcy odpowiedzialni za edukację oraz decydenci z MEN. Jej twórcą jest William Edwards Deming – amerykański profesor statystki, doktor matematyki i fizyki matematycznej. Był pierwszym amerykańskim specjalistą, który w metodyczny sposób przekazywał japońskim inżynierom i menedżerom wiedzę nt. statystycznego sterowania procesem (za: Wikipedia).

Dyrektorzy polskich szkół z pewnością pamiętają, że ozarządzaniu jakością TQM mówiono sporo 20 lat temu. Organizowano szkolenia z tego zakresu dla dyrektorów szkół i nauczycieli. Można przypomnieć książkę J. J. Bonstingi (1995) pt. "Wprowadzenie do TQM w edukacji" – wydaną przez CODN w Warszawie. Ciekawe, czy ktoś w szkole jeszcze ją pamięta? Szkoda, że została prawie zapomniana, bo przecież w zarządzaniu polską edukacją jest wiele do zrobienia.

Decyzje podejmowane razem

„Deming uważał m.in., że 94% wszystkich problemów jakościowych powstaje z winy kierownictwa, które musi zaangażować się w zarządzanie jakością i zapewnienie jakości. Zarząd jednak powinien pamiętać, że decyzje w tych sprawach powinny być podejmowane razem z pracownikami. Był zdecydowanym wrogiem kontroli, a swoje podejście do jakości totalnej określił w czternastu tezach. Był także wrogiem amerykańskich metod zarządzania, jak zarządzanie przez cele czy zarządzanie przez wyniki i krytykował je na każdym kroku.” (za: Wikipedia).

Dobrze jest więc myśląc potrzebie podnoszenia jakości szkolnej edukacji, rozumieć, że według W. E. Deminga do efektywnego zarządzania jakością potrzebne jest myślenie statystyczne, czyli poznanie metod statystycznych i ich zastosowanie oraz wyciągnięcie odpowiednich, rzeczowych wniosków. No właśnie – czy potrafimy wyciągać odpowiednie wnioski z dotychczasowych działań, reform i doświadczeń? Wydaje się, że wielu z nas ma kłopot z wnioskowaniem.

Dobra jakość edukacji

Dobra jakość szkolnej edukacji, pracy nauczycieli, szkoły – to takie w niej nauczanie i uczenie się uczniów, które zadowala (niektórzy mówią, że zachwyca) odbiorców, czyli uczniów i ich rodziców oraz inne osoby zainteresowane szkołą. Dziś często mówi się, że nie chodzi o dobrą jakość, lecz bardzo dobrą. Co to jest wysoka jakość, tj. bardzo dobra jakość edukacji oraz jak ją osiągnąć? Czy wykorzystywanie nowoczesnych technologii TIK podnosi jakość kształcenia? Entuzjaści tych technologii odpowiadają prawie bez namysłu, że tak, oczywiście - podnosi jakość edukacji. Ale czy faktycznie podnoszą?

Dyskusje nt. jakości edukacji, poprawy jej jakości i potrzebie budowania lepszej szkoły - szkoły przyszłości w ogóle, wskazują, że potrzebna jest głębsza refleksja nad samym sednem szkoły XXI wieku oraz potrzeba udzielenia najpierw trafnej odpowiedzi, na zasadnicze dla edukacji i rozwoju młodych ludzi, pytanie: Co w obecnej edukacji jest najważniejsze? Problem ten ma fundamentalne znaczenie. Był upowszechniony już 5 lat temu w portalu Edunews.pl (Sawiński 2009). Warto do niego powrócić, bo wielość i różnorodność aktualnych odpowiedzi na ww. pytanie nie spełnia racjonalnych oczekiwań.

Dyskusje o jakości szkoły

Definicji jakości jest wiele, a dyskusje o jakości edukacji i szkoły trwają w Polsce od wielu lat. Konsensusu nie widać. Stale powtarzane jest pytanie, jaka ma być obecna szkoła i ta w przyszłości? Jaka będzie szkoła jutro?

O swoich doświadczeniach z pracy nad książką o doktrynie jakości prof. A. J. Blikle pisze na internetowej stronie Empiku. Wskazuje, że książka jest efektem doświadczeń, jakie nabywał w latach 1990 – 2010, wdrażając zarządzanie jakością (TQM) w rodzinnej firmie, a także ucząc tej metody w innych firmach i na uczelniach wyższych, co zresztą czyni do dziś. Pierwsze wykłady z TQM prowadził dla pracowników firmy A. Blikle, a notatki do tych wykładów stanowiły zaczątki „Doktryny jakości”. Podkreśla też, że wiedza konieczna do zarządzania zgodnie z TQM nie jest technicznie trudna, ale jej zaakceptowanie bywa trudne emocjonalnie. Bywa trudne, bo zaraz na samym początku trzeba porzucić wiele przekonań, do których jesteśmy przyzwyczajani, np. że nagrody motywują, że współzawodnictwo jest twórcze, że struktura zarządcza firmy musi być hierarchiczna – itd.

Dostępne konwersatorium z TQM

Dla zainteresowanych zarządzaniem metodą TQM, przydatna może być informacja, że choć w Polsce filozofia ta nie jest zbyt popularna, ale za to w Anglii odbywają się coroczne konferencje Brytyjskiego Towarzystwa im. Deminga (twórcy TQM). Wiedza zdobyta przez naszych dyrektorów szkół z tego zakresu powinna im pomóc zmienić zarządzanie polską edukacją. Warto też poznać opinie naszych nauczycieli, a może także rodziców, o sposobach obecnego zarządzania szkołami. Na rynku wydawniczym jest już dziś szereg innych książek na ten temat.

Dobrze jest też wiedzieć, że w Warszawie na konwersatoria z TQM i wykłady Profesora przychodzą różni słuchacze z rozmaitych firmy. To konwersatorium z TQM jest prowadzone już od roku 1997 raz w miesiącu od października do czerwca. Wstęp jest wolny, a informacje o programie można znaleźć na autorskiej witrynie internetowej - www.moznainaczej.com.pl. Profesor uważa, że jest to jego prywatna misja, bo dostrzega, że TQM może być wielką szansą dla polskiej gospodarki. A może jest także wielką szansą na lepsze zarządzanie polską edukacją?

„Doktryna jakości” jest książką interesującą i potrzebną polskiej szkole, tj. przede wszystkim decydentom i oświatowej kadrze kierowniczej! W wersji podstawowej dostępna jest bezpłatnie do pobrania jako e-book pod adresem: http://www.moznainaczej.com.pl/Download/DoktrynaJakosci/DoktrynaJakosci.pdf.

(Notka o autorze: dr Julian Piotr Sawiński, nauczyciel konsultant Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie, członek zespołu e-Redakcji Edunews.pl)