Cisza jest przeciwieństwem gwaru, hałasu i braku spokoju. Niezbyt pasuje do szkolnej atmosfery i pracy. Czy ma ona jakiś związek z uczeniem się, edukacją i szkołą oraz z kondycją ucznia? Warto zrozumieć jest znaczenie i sposoby wyciszenia się, aby usłyszeć własne myśli i odnaleźć wewnętrzny spokój.
Czytanie czy mówienie o znaczeniu ciszy i potrzebie wyciszenia w obecnych czasach (dynamicznych, hałaśliwych zmiennych) pachnie trochę podejrzanie, dziwacznie, ale nabiera wagi i znaczenia. W czasach szybkiego tempa życia, rosnącej agresji, brutalności, chaosu wartości, ignorancji i mowy nienawiści oraz powszechności hałasu – cisza staje się sposobem na odzyskanie równowagi i spokoju ducha. Tego potrzebuje ludzki mózg.
Ciągły pośpiech i napięcia
Cyfrowa epoka to życie w ciągłym pośpiechu, często w hałasie, stresie i napięciu. To zalew milionem przeróżnych informacji, w tym często określanych jako postprawda. To także zagłuszanie naszych myśli i własnych opinii przez telewizję, radio, Internet informacjami i muzyką pełną bylejakości, ale także nieustanne zatopienie w telefonach komórkowych, Internecie i tabletach itp. Znamy to. Dokąd to prowadzi człowieka? A paradoksalne jest w tym to, że niektórzy wierzą, że wszyscy uczniowie lubią uczą się w hałaśliwych grupach. Ja także nie.
Chwil ciszy i wyciszenia potrzebuje każdy. Bo ludzki mózg potrzebuje nie tylko aktywności i koncentracji, ale też wyciszenia, relaksu i okresów ciszy oraz snu. Okazuje się, że cisza może być też przedmiotem badań naukowych i ma duże znaczenie w wychowaniu oraz dla zachowania zdrowia, czyli w higienie psychicznej. Stąd pytanie: Jak ukazać nauczycielom i młodzieży potrzebę oraz sedno i sposoby wyciszenia? [1][2].
Czym jest więc cisza? Ma różne znaczenia, ale najczęściej jest to:
1/ brak jakichkolwiek odgłosów, dźwięków,
2/ stan atmosfery bez wiejącego wiatru
3/ wewnętrzny spokój ducha,
4/ słowo – wezwanie do milczenia,
5/ okres spokoju, wyciszenia się, dochodzenia do psychicznej równowagi [3] - itp.
Chwile ciszy mają znaczenie
Czy w takiej sytuacji mamy chwilę tylko dla siebie? Czy znamy sposób na odzyskanie wewnętrznego spokoju? Co zrobić, aby słyszeć własne myśli i emocje? Czy prawdą jest, że w pośpiechu i nadmiernym napięciu tracimy wiele okazji do poznania samego siebie? Czy dostrzegamy, co jest w życiu ważne, a co jest zbędne i szkodliwe? Warto uchwycić i zrozumieć to, co jest między aktywizmem a wyciszeniem [4].
Cisza i wyciszenie mają doniosłe znaczenie w zachowaniu równowagi i odzyskaniu straconego wewnętrznego spokoju ducha. Niektórzy nawet twierdzą, że paradoksalnie jest tak, że im bardziej się wyciszamy, tym w rzeczywistości więcej słyszymy. Co więc zrobić, aby usłyszeć własne myśli i klarowniej widzieć siebie samego?
Ciekawą publikacją właśnie o znaczeniu ciszy dla człowieka jest praca Erlinga Kagge [1] pt. Cisza. Opowieść o tym… . Jest to książka ukazująca doniosłe znaczenie ciszy i wyciszenia się w życiu. To opowieść – jak informuje jej podtytuł – skandynawskiego podróżnika i myśliciela, odpowiadająca na pytania: Jak bardzo jest nam potrzebna cisza? Dlaczego ją straciliśmy i jak ją odzyskać? Jej autor samotnie zdobył oba bieguny i Mount Everest miał podczas swoich wypraw dosyć czasu by odkryć znaczenie ciszy dla współczesnego człowieka. Szukał odpowiedzi na podstawowe pytania o sedno ciszy, sposób jej odnalezienia, a także: dlaczego w obecnych czasach jest ważniejsza niż kiedykolwiek dotąd? Odpowiedzi na te pytania powinien poznać każdy z nas. Bo cisza i wyciszenie są ważne:
Cisza jest źródłem wielkiej Mocy (Tao Tse)
Cisza jest pożądana
Często w pośpiechu, nawale codziennych spraw tracimy to, co jest dla nas naprawdę ważne. Znaczenie relaksacji, wyciszenia i ciszy jest dość znane, ale często niedoceniane. Są one potrzebne każdemu, młodemu i dorosłemu. Są też ważne w uczeniu się. W tym celu warto z uczniami o tym rozmawiać i uwrażliwiać ich na potrzebę pracy nad sobą. Trzeba też poznać sposoby (ćwiczenia), organizowania zabaw relaksacyjnych i wyciszających uczniów w szkole, a także dzieci w przedszkolu i edukacji wczesnoszkolnej [5].
Ciekawe spojrzenie na znaczenie ciszy w naszym życiu prezentuje prof. Teresa Olearczyk [2] w książce pt. Pedagogika ciszy. Tu pojęcie „ciszy” stało się przedmiotem jej analiz i badań naukowych. Przypomniała w niej, że cisza jest jednym z najstarszych i najbardziej pożądanych zjawisk w świecie, pomostem łączącym świat zewnętrzny z wewnętrznym. Jest odpowiedzią na potrzeby współczesnego człowieka. Refleksja nad ciszą naznaczona jest całą gamą znaczeń. Z pewnością współczesny człowiek potrzebuje wyciszenia i refleksji nad sobą.
Człowiek przecież lubi rozumieć i wiedzieć więcej oraz racjonalnie postępować. Ale tu w dużej mierze chodzi właśnie o to, aby lepiej, głębiej zrozumieć wpływ dobrych i złych warunków życia, pracy, nauki, przebywania w danym miejscu, na psychiczne zdrowie. To rozumienie wpływów jest przecież tylko uchwyceniem sedna faktycznego ich znaczenia dla naszego organizmu. A jego zdrowie jest przecież najważniejsze.
(Notka o autorze: dr Julian Piotr Sawiński, nauczyciel konsultant Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie, członek zespołu e-Redakcji Edunews.pl)
Bibliografia:
1. KAGGE E., Cisza. Opowieść o tym, dlaczego straciliśmy umiejętność przebywania w ciszy i ją odzyskać, Warszawa: Wydaw. Muza, 2017.
2. OLEARCZYK T., Pedagogika ciszy, Kraków: Wydaw. WAM 2010.
3. Słownik Języka Polskiego - www.sjp.pl/cisza.
4. SAWIŃSKI J. P., Między aktywizmem a wyciszeniem. [w:] PAWELSKI L. (red.), Innowacyjność w zarządzaniu edukacją, Szczecinek: Wydaw. PSNT, 2015, s. 341-348.
5. WYCECH B., Zabawy relaksacyjne i wyciszające na zajęciach terapeutycznych, Warszawa: Wydaw. RAABE/Literka.pl 2014.
