Indywidualizm jest trendy

Współpraca w szkole

Europejscy eksperci od edukacji, a także coraz częściej polscy nauczyciele i oświatowcy, np. formułując kluczowe kompetencje nauczyciela czy edukacji, bardzo często podkreślają potrzebę rozwijania nawyków i umiejętności współpracy między ludźmi. I słusznie - to jest ważne, bardzo ważne, ale - co jest ważniejsze, priorytetowe, pierwsze: ja, my czy oni? Rozumiem, że wszystkie te 3 kategorie są ważne, kluczowe, naczelne i priorytetowe, ale jednocześnie wiadomo, że właściwie postawiony akcent nawet barwę języka polskiego zmienia.

 

Oczywiście, są wśród nas ludzie, dla których wspólnota znaczy więcej niż pojedyncza osoba (jednostka). Są też w Polsce osoby, które pamiętają kolektywizację i przymusowe prace zespołowe czy społeczne. Dla nich współpraca ma często smak kolektywizacji, budowania realnego socjalizmu. Niektórzy uważają, że w niektórych państwach Zachodu jest go więcej niż w Polsce - ale to temat na zupełnie inny artykuł.

 

Obywatelska szkoła

Nauczycielom ostatnio dość często przypomina się, że trzeba w RP budować szkołę obywatelską - uczącą współpracy, współdziałania, otwartości na innych, partnerstwa oraz aktywności w lokalnych, krajowych i europejskich wspólnotach. A nawet o tym, żeby nie zapominać o edukacji globalnej. To faktycznie jest ważne, ale gdzie jest w tych ważnych ideach miejsce na samodzielne uczenie się i indywidualizm każdego ucznia, pracę nad sobą, indywidualny rozwój człowieka oraz oryginalność i siła osobowości nauczyciela? Edukacja przecież potrzebuje mocnych osobowości.

 

Barwy nowoczesności

Czy budowanie obywatelskiej szkoły ma jakieś cechy nowości, innowacji w RP? Prawdą jest, że sporo teraz mówi się i pisze o nowoczesności edukacji, szkole przyszłości oraz o jakości edukacji. Wielu uważa, że nowoczesność szkoły i jej edukacji koncentruje się wokół korzystania z komputerów, komputerowych pakietów edukacyjnych, interaktywnej tablicy i Internetu. Mam spore wątpliwości, czy wykorzystywanie w edukacji nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych wyczerpuje nowoczesność uczenia się - czy to naprawdę najprawdziwsza barwa nowoczesności?

 

Szczerze cieszy, że polska szkoła się zmienia, pełna jest już komputerów i ma dostęp do Internetu, ale czy się zmienia ona na lepsze? Czy zmienia się we właściwym kierunku? Czy polska edukacja podnosi jakość uczenia się i jego organizowania w szkole oraz jakość życia Polaków? Czy zmienia się ona we właściwym stylu i zakresie? Takich pytań ważnych i potrzebnych jest wiele, a odpowiedź jest oczywista - szkole potrzebna jest nowoczesność edukacji - tak, oczywiście, ale nowoczesność rozumiana - racjonalnie i „nowocześnie”!

 

Wartości nowoczesnego człowieka

Na istotne elementy nowoczesnego systemu wartości wskazał prof. Roman Schulz (1994), obserwując innowacje pedagogiczne i eksperymenty w szkołach na Zachodzie, już 15 lat temu w „Dyrektorze Szkoły”, w artykule pt. "Postawa innowacyjna - składnikiem systemu wartości współczesnego nauczyciela". Skierował go do polskiej kierowniczej kadry oświatowej, ukazując ogromne znaczenie indywidualizmu i innowacyjnej postawy nauczycieli w przekształcaniu oświaty. Za najważniejsze, istotne dla nauczycielskiej innowacyjności, wartości nowoczesnego człowieka - nauczyciela, uznał: aktywizm, orientację przyszłościową i innowacyjną, intelektualizm i indywidualizm. Bardzo podobają mi się te wartości i często przywołuje je w swoich publikacjach - bo są naprawdę ważne!

 

Dziś jednak, u progu II. dekady XXI wieku, warto zapytać:

- Jak się mają te nowoczesne wartości dziś w polskim systemie edukacji w epoce cyfrowej?

- W jakim stopniu ww. wartości są akceptowane i rozwijane przez polskich nauczycieli?

- Jaka jest aktualność (stan, poziom) ww. nowoczesnych wartości w szkole XXI wieku?

- Jakie są obiektywne wartości edukacyjne indywidualizmu jako elementu innowacyjności?

 

Indywidualizm - nie egoizm

Dyskutując o indywidualizmie nauczyciela, potrzebie jego wzmocnienia i akcentowania w praktyce szkolnej, warto najpierw zapytać o sedno i potrzebę nauczycielskiej samokreacji i samorealizacji. Czasem słyszę pytanie nauczycieli: A od czego w tym obszarze mam zacząć? Co jest wstępem dla samokreacji i rozwoju kompetencji autokreacyjnych? Oczywiście, nie chodzi tu o stawianie swojej osoby ponad wszystko - bo to jest właśnie egoizm lub egocentryzm, ale o skierowanie uwagi na człowieka, jego podmiotowość, godność i tożsamość, z których bierze się "ludzkie" myślenie i działanie oraz z którymi łączy się duchowa (SQ) i emocjonalna inteligencja człowieka - (EQ). Krótko: Chodzi o to, aby budować humanistyczną szkołę - a zasadą stało się: Idź przez życie z podniesionym czołem, a nie z zadartym nosem (Magdalena Samozwaniec).

 

Indywidualizm - to nowoczesna wartość

Ważną kluczową wartością nowoczesnego nauczyciela (człowieka), wśród najważniejszych składników innowacyjnej postawy nowoczesnego nauczyciela (nowoczesnego człowieka), wskazanych przez prof. R Schulza (1994) jest indywidualizm - jako szacunek i rzeczywiste docenianie ludzkiej swoistości, oryginalności i indywidualności (inności). Jeszcze niedawno, w czasach realnego socjalizmu w Polsce i nie tylko u nas, indywidualizm nie był dobrze widziany, a często nawet tępiony. Liczyło się to, co było wspólne. Czym jest indywidualizm człowieka, jak najlepiej pokazać uczniom i nauczycielom swoją indywidualność? - temat na szeroką rozprawę.

 

Warto może przypomnieć! Zdaniem profesora R. Schulza (1994): Charakterystyczną cechą nowoczesnego systemu wartości jest przypisywanie wysokiej wartości indywidualizmowi. W społeczeństwie tradycyjnym człowiek stanowi jedynie część wspólnoty i tylko te wymiary jego zachowania były cenione i poważane. W społeczeństwie nowoczesnym status jednostki jest - jak wiemy - w dużym stopniu odmienny i dlatego cenione jest wszystko to, co stanowi wyraz indywidualnych możliwości i właściwości jednostki, co odzwierciedla jej potrzeby, pragnienia i aspiracje. Komentarz tu wydaje się zbędny?