Umiejętność samooceny jest jedną z najbardziej kluczowych umiejętności dla procesu uczenia się. Umiejętność samooceny jest potrzebna zarówno uczniowi, jak i osobie dorosłej. Może przydać się też nauczycielowi. Posiadanie jej lub choćby jej kształcenie przynosi wiele korzyści.
Oto niektóre z nich:
- Zachęca do wzięcia większej odpowiedzialności za swoje działania.
- Pomaga krytycznie myśleć.
- Jest przeważnie rzetelna i uczciwa.
- Może zastąpić ocenę wykonana przez kogoś innego.
- Pogłębia zrozumienie tego, czego się uczymy.
- Pozwala zweryfikować własne działania.
- Uczy odpowiedzialności za proces.
- Uczy efektywnego planowania.
Nauczyciele wykorzystujący ocenianie kształtujące przywiązują dużą wagę do samooceny, która jest podstawowym narzędziem V strategii OK: wspomaganie uczniów, by stali się autorami procesu własnego uczenia się.
Podstawowym sposobem na samoocenę jest odniesienie się do spełnienia kryteriów sukcesu. Jest to jakby pierwszy i bardzo potrzebny stopień samooceny. Można jednak zrobić następny krok i zastosować samoocenę do oceny nie tylko wyniku pracy, ale też pracy którą włożono w osiągnięcie wyniku.
Kilka pytań, które mogą pomoc w doskonaleniu samooceny. Odpowiedzi na nie można wykorzystać do doskonalenia pracy wykonywanej następnym razem.
1. Czy pracowałam/em z całych sił? Jeśli nie, to dlaczego, co mi w tym przeszkadzało?
Warto zadać sobie to pytanie. Jeśli odpowiedź brzmi – NIE, to może powody związane były z czynnikami zewnętrznymi, np. ze zmęczeniem, brakiem odpowiedniej ilość snu lub może nie mieliśmy dostatecznych zasobów, np. takich jak zrozumienie tematu lub polecenia. Przyczyny mogą być też wewnętrzne, może po prostu nie przykładaliśmy się do wykonania zadania.
Warto pomyśleć o własnej satysfakcji, jeśli nie wkładamy wysiłku w wykonanie zadania, to nie mamy też satysfakcji, bo czujemy, że zmarnowaliśmy czas.
Dzięki rozpoznaniu powodów braku zaangażowania wszystkich sił, możemy następnym razem podjąć inne decyzje i lepiej przyłożyć się do wykonania zadania.
2. Czy znałam/em cel mojej pracy? Czy wykorzystałam/em wszystkie swoje zasoby, aby osiągnąć cel? Jeśli nie, to dlaczego?
Warunkiem skutecznego wykonania zadania jest znajomość celu. Jeśli nie wiemy, gdzie zmierzamy, to wkładamy mniejszy wysiłek lub marnujemy siły na działania nie prowadzące do osiągnięcia celu.
Ważna jest również, czy byliśmy przekonani o tym, że osiągnięcie celu leży w granicach naszych możliwości. Jeśli wątpimy w możliwość osiągnięcia celu, to trudniej jest za nim podążać i wkładać wysiłek w pracę. Z kolei, gdy cel wydaje się być za łatwy do osiągnięcia, to możemy go zlekceważyć, co też odbija się negatywnie na pracy.
3. Czy zaplanowałam/em swoją pracę. Czy zadbałam/em aby moja praca miała wysoką jakość, czy poświęciłam/em jej wystarczająco dużo czasu? Jeśli nie, to dlaczego?
Często wyznaczony jest limit czasowy na wykonanie pracy. Spieszymy się z jej wykonaniem i jakość cierpi. Dlatego ważne jest planowanie, spojrzenie na pracę całościowo i zdecydowanie, co jest ważne, co można pominąć, co zrobić najpierw, a co potem.
4. Czy byłam/em wydajna/y? Jeśli nie, to co mi w tym przeszkadzało?
Każdy człowiek ma do wykonania wiele zadań. Aby być wydajnym, trzeba ustalić priorytety – co robimy najpierw, albo, co można odłożyć. Warto zrobić harmonogram i trzymać się go. Harmonogram może dotyczyć prac w całym tygodniu, ale też tylko jednej pracy. Ważne jest skupienie na pracy i brak rozpraszania innymi zdaniami.
W harmonogramie powinno być miejsce na przerwy. Czasami przerwa kusi, aby zaprzestać pracy i zdarza się, że już do niej nie wracamy. Dlatego przerwy też powinny być zaplanowane i wykorzystane właściwie na odpoczynek.
5. Czy wykorzystałaś/eś dostępne zasoby? Jeśli nie, to dlaczego?
Możliwe, że nie było jasne z czego, można skorzystać. Warto zastanowić się, co może pomóc i korzystać z inspiracji różnych źródeł.
Czasami wiadomo, co mogło pomóc, ale było to zbyt skomplikowane i wymagało za dużo czasu. Warto zapamiętać ten zasób na następny raz.
6. Czy korzystałaś/eś z pomocy innych, czy zdawałaś/eś pytania i prosiłaś/es o pomoc?
Niektóre osoby wstydzą, zapytać się innych, bo wydaje im się, że pytanie nie jest wystarczająco mądre i obawiają się, aby nie uznano, że czegoś nie wiedzą. Jednak warto pamiętać, że jedyne głupie pytania, to te których nie zadaliśmy. Jeśli zadawanie pytań i proszenie o pomoc jest za bardzo krępujące to można prosić o pomoc w rozmowach indywidualnych. Można pytać zarówno nauczyciela, ucznia lub inną osobę. Zadawanie pytań od samego początku może zapobiec nieporozumieniom, które mogą w konsekwencji zaważyć na całej pracy.
Czasami istnieje pokusa, aby wykonać pracę samemu i bez pomocy. Nie jest to dobra strategia, we współpracy zawsze można więcej osiągnąć.
7. Czy sprawdziłaś/eś swoją pracę pod kątem popełnionych błędów? Jeśli nie, to dlaczego?
Często się zdarza, że popełniamy na początku błąd, który za nami podąża. Warto dać komuś innemu do przejrzenia wykonaną pracę lub przedyskutować wyniki, gdyż samemu trudno jest odnaleźć błędy.
Czasami cierpimy na perfekcjonizm i stale poprawiamy pracę, tak, że nie możemy uznać, że jest już gotowa. Ktoś z boku może nam pomóc. Recenzja innej osoby zawsze dobrze wpływa na jakość pracy.
8. Czy zapoznałam/em się z innymi podobnymi pracami wykonanymi przez innych? Jeśli nie, to dlaczego?
Możliwe, że nie ma łatwego dostępu do prac na dany temat, ale i tak warto poszukać podobnych. Inne prace mogą zainspirować do korzystnych zmian we własnej pracy. Nie chodzi o kopiowanie, ale o twórczą inspirację.
9. Czy jestem dumna/y, ze swojej pracy? Jeśli nie, to dlaczego?
Jeśli odpowiedź brzmi – NIE, to trzeba zmienić myślenie na: JESZCZE NIE.
Warto pamiętać, że nauka jest procesem i następnym razem może być lepiej. Może się tak zdarzyć, że praca jest wykonywana zespołowo i widzimy, ze inni w zespole nie wykonali jej dobrze, na czym straciła całość. Obwinienie w tej sytuacji kogoś, to najgorsze wyjście. Warto w zespole porozmywać o tym, jak następnym razem lepiej pracować.
Najlepiej, gdy uda nam się odpowiedzieć TAK na wszystkie pytania. Jednak trzeba pamiętać, że nauka to proces i nie ma nic bez prób, popełniania błędów i popraw.
Na pewno można zadać jeszcze inne pytania, które pogłębiają samoocenę, przedstawione powyżej to jedynie propozycje. Takie pytania można wykorzystać w pracy z uczniami nad doskonaleniem ich samooceny i procesu uczenia się.
Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl.
Inspiracja artykułem "The best self-assessment questions for encouraging a growth mindset" z bloga Wabisabi Learning.
PRZECZYTAJ TAKŻE:
>> Jak poprawić zaangażowanie uczniów w uczenie się podczas lekcji?
>> Dzieci a poczucie własnej wartości
>> Osiem pytań pomocnych uczniowi w refleksji
