Wszyscy uczniowie, niezależnie od tego, czy mają problemy z czytaniem, czy czytają biegle, muszą przetwarzać złożone treści i potrafić wydobywać i oceniać ważne informacje i zawarte w nich koncepcje.
Praca z tekstem jest częstą stosowaną metodą nauczania na różnych przedmiotach, warto ją efektywniej wykorzystywać.
W tym wpisie podam, polecane przez Jeanne Wanzek (profesor Wydziału Edukacji Specjalnej w Peabody College na Uniwersytecie Vanderbilt), pomysły na pracę z tekstem, pomagające w lepszym zrozumieniem przez uczniów czytanego tekstu. Profesor proponuje na różnych etapach pracę w małych grupach lub parach.
1. Przed czytaniem
Najpierw trzeba wyjaśnić uczniom kontekst dotyczący treści, dać ramy i wystarczającą wiedzę podstawową, aby mieli szansę zrozumieć i zaangażować się w czytanie tekstu. Czyli przed czytaniem tekstu przez uczniów, trzeba:
- ustalić z uczniami cel czytania (dlaczego mają tekst przeczytać),
- zadać uczniom pytanie wiodące
- zapoznać uczniów z wstępną wiedzą podstawową.
Krótkie wprowadzenie (słowne lub wizualne) ma służyć zdobyciu podstawowej wiedzy, przedstawieniu kluczowych pojęć i zachęceniu uczniów do czytania tekstu. Pytanie wiodące ma skupić uwagę uczniów na szukaniu w tekście odpowiedzi.
2. Przedstawienie nowych pojęć
Napotykając w tekście niezrozumiałych pojęć zniechęca do czytania i często uniemożliwia jego zrozumienie. W prowadzonych badaniach naukowcy odkryli „próg wiedzy” w czytaniu ze zrozumieniem – jeśli uczniowie nie znali 59% terminów z tekstu, to ich zdolność rozumienia była istotnie zaburzona. Przedstawienie nowych pojęć zapewnia, że uczniowie czytając tekst będą wiedzieć o czym jest mowa.
Natalie Wexler dziennikarka edukacyjna i autorka książki „The Knowledge Gap”, twierdzi, że poświecenie przez nauczyciela czasu na zapoznanie uczniów z pojęciami, powoduje, że są oni lepiej przygotowani do zrozumienia tekstu i lepiej zapamiętują informacje, gdyż „doklejają się” one do czegoś już im znanego.
Jeanne Wanzek zaleca skupienie się na czterech lub pięciu podstawowych pojęciach i przedstawieniu ich z różnych punktów widzenia, gdyż uczniowie, aby móc zachować pojęcie w swoim słowniku, potrzebują wielokrotnego kontaktu z nowymi słowami.
Dobrze jest przedstawić nowe pojęcia wizualnie lub skojarzyć z graficznym ich przedstawieniem. Następnie warto jest połączyć nowe pojęcia z czymś już znanym, najlepiej z czymś, co ma zastosowanie w życiu codziennym. Na koniec warto dać uczniom czas, aby w parach sami określili znaczenie danych słów.
3. Czytanie w czasie lekcji
Teksty powinny być czytane w czasie zajęć, aby nauczyciele mogli fachowo poprowadzić uczniów i wspierać ich w zapoznawaniu się z materiałem, i na bieżąco sprawdzać zrozumienie.
Tekst może być czytany indywidualnie, w parach, w grupach lub głośno w klasie. Ważne jest, aby to uczniowie czytali tekst, a nie nauczyciel.
Dobrze jest czytać tekst etapami i zadawać po każdej części pytania sprawdzające zrozumienie. Czytaniu powinno towarzyszyć pytanie wiodące, które skupia uwagę uczniów.
4. Analiza w małych grupach
Po dokładnym przeczytaniu tekstu przez uczniów warto polecić pracę w małych grupach, aby sprawdzić i pogłębić zrozumienie. Można przeprowadzić również krótki quiz. Uczniowie najpierw mogą odpowiedzieć na pytania quizu indywidualnie, a potem sprawdzić odpowiedzi w grupie. Takie sprawdzenie może wywołać dyskusje, a w konsekwencji głębsze zrozumienie tekstu.
W grupach uczniowie mogą zastanowić się nad zadanym przez nauczyciela pytaniem wiodącym.
5. Zakończenie
Dobrym zakończeniem jest zastosowanie zdobytej wiedzy. Może to być na przykład ćwiczenie wyszukiwania, opracowywanie, mapowanie pojęć lub przedstawienie graficzne. To pomaga w zapamiętaniu.
Zastosowanie nie musi odnosić się do realnego życia uczniów, polecenie może być np. takie: „Jak powinien twoim zdaniem postąpić XY, aby…?”
Powyższa procedura pracy z tekstem wymaga od nauczyciela przygotowania i monitorowania pracy uczniów. Dlatego nauczyciel powinien wybierać do pracy z tekstem tylko wartościowe materiały, które warto analizować.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS), prowadzonym przez CEO i PAFW. Autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: www.oknauczanie.pl. Niniejszy artykuł ukazał się w partnerskiej platformie Edunews.pl www.osswiata.pl. Inspiracja tekstem Sarah Gonser z Edutopia.org.
