To pytanie stało się inspiracją do stworzenia projektu edukacyjnego „Rozmawiajmy o uchodźcach” realizowanego przez Centrum Edukacji Obywatelskiej (CEO) od jesieni 2015 roku, kiedy rozpoczęła się w Polsce, ale też w całej Europie, dyskusja na temat sytuacji uchodźców. Projekt stanowi odpowiedź na ogólnoeuropejski kryzys postaw obywatelskich wobec uchodźców i uchodźczyń, a jednocześnie na potrzebę kształtowania umiejętności rozmawiania i wzajemnego słuchania swoich racji. Koordynatorkom projektu zależy na wspieraniu nauczycieli i nauczycielek w poruszaniu tego tematu z młodzieżą, a także podejmowaniu rozmów o wartościach i postawach, które są bliskie młodym ludziom.
- Jak poruszać w szkole bardzo aktualny i kontrowersyjny temat?
- Jak przeprowadzić w szkole zajęcia polegające na rozmowie, w trakcie której uczennice i uczniowie będą się nawzajem z szacunkiem słuchać, poznają swoje wartości, lęki i nadzieje oraz uzyskają wiarygodne, wyważone informacje?
- W jaki sposób włączać tematy związane z migracjami na zajęciach przedmiotowych?
Rozmawiajmy i zrozummy się nawzajem!
Konflikt zbrojny toczący się na obrzeżach Europy, który w Polsce wydawał się odległy i abstrakcyjny, jak się nieoczekiwanie okazało – bezpośrednio dotyczy i nas. W ciągu ostatnich miesięcy europejskie i polskie społeczeństwo, w tym uczniowie, stanęli w obliczu konfrontacji z wyzwaniami – jak oddzielić fakty od opinii, jak się odnosić do przybyszów i do siebie nawzajem, jakim państwem chce być Polska. Materiały edukacyjne dostępne na stronie projektu www.migracje.ceo.org.pl pomogą nauczycielom i nauczycielkom przygotować się do prowadzenia rozmów na ten trudny temat. Rozmów opartych na rzetelnych informacjach i umożliwiających przedstawienie swoich wartości w atmosferze szacunku.
Dlaczego rozmowa?
Jako formę szkolnych zajęć na ten temat proponujemy rozmowę moderowaną przez nauczyciela. Kwestia uchodźców pokazała powszechną trudność wymiany opinii na kontrowersyjne tematy. Wyraźnie brakowało dobrych wzorców rzetelnej debaty, służącej zrozumieniu odmiennych stanowisk. W społeczeństwie – zarówno w kręgach politycznych, publicznych, jak i w rodzinach czy grupach znajomych, zarówno na ulicach, jak i w Internecie – trwają spory dotyczące problemu migracji i uchodźców. Uwaga mediów jest skoncentrowana przede wszystkim na antagonizmach i przedstawiania ich w sposób polaryzujący opinię publiczną i sprzyjającą radykalizmowi. Brak jest przestrzeni do rozmowy o wartościach, które stoją za konkretnymi postawami. Celem dobrej rozmowy nie zawsze musi być przekonanie drugiej strony do własnych racji. Uczestnicy powinni mieć jednak przestrzeń do wyrażenia tego, co dla nich ważne i wysłuchania siebie nawzajem – mówi jedna z koordynatorek Julia Godorowska. Zdaniem organizatorów i organizatorek taka rozmowa musi być oparta na wzajemnym szacunku pomiędzy rozmówcami i rozmówczy¬niami oraz szacunku do osób, o których mówimy. Powinna ponadto koncentrować się na wzajemnym i uważnym słuchaniu. Ważne jest to, aby w rozmowie młodzi ludzie mogli odwoływać się wprost do wartości, które są dla nich istotne i poszukiwać wspólnoty na poziomie tych wartości. CEO chce zachęcać do prowadzenia rozmowy, której celem jest zrozumienie postawy i poglądów osoby, z którą rozmawiamy, oraz wyjaśnienie jej własnej postawy i poglądów, a nie jedynie przekonanie jej do swoich racji.
Młodzież wobec kryzysu uchodźczego
Kwestia uchodźców i uchodźczyń pokazała istniejące wcześniej głębokie podziały w społeczeństwie oraz uwydat¬niła powszechną trudność wymiany opinii w sprawach, które nas w Polsce różnią. Wyraźnie brakuje nam wzorców rozmowy służącej zrozumieniu odmiennych stanowisk. Brak jest przestrzeni, niestety również w szkole, do rozmo¬wy o wartościach, które stoją za konkretnymi postawami. Problem ten w szczególny sposób dotyka młodych ludzi, którzy często są pozbawieni szansy zdobycia umiejętności rozmawiania na kontrowersyjne tematy w przyjaznej atmosferze.
Rzetelne informacje
Obecna sytuacja nie sprzyja rzetelnemu przedstawianiu problemów związanych z migracją. Docierają do nas chaotyczne, często tendencyjnie przedstawiane informacje. Sensacyjność mediów i polaryzacja poglądów utrudniają uzyskanie wyważonego obrazu wydarzeń związanych z migracją i ocenę ich skutków. Dotarcie do wiarygodnych informacji może być dla uczniów i uczennic dużym wyzwaniem. Jednak jest to niezbędna podstawa dobrej rozmowy.
Refleksja nad naszymi wartościami
Sprawa uchodźców dotyczy podstawowych wartości, takich jak tożsamość, osobiste bezpieczeństwo, obowiązek pomocy potrzebującym, tolerancja. Rozmowa o wartościach przygotowuje do świadomych wyborów, daje szansę rozpoznać, co jest dla nas ważne, i uczy to wyrażać. Dzięki słuchaniu, co jest istotne dla innych, możemy ich zrozumieć, a często dostrzec, co nas łączy i poczuć wspólnotę wartości. Wysłuchanie z szacunkiem drugiej strony jest podstawą do zrozumienia wyborów rozmówcy i buduje możliwość dalszego porozumienia.
Narzędzia edukacyjne wspierające nauczycieli i nauczycielki w prowadzeniu rozmów na temat uchodźców
W ramach projektu powstała seria materiałów edukacyjnych, w tym materiały merytoryczne z zakresu tematyki migracyjnej i uchodźczej w perspektywie edukacji globalnej i międzykulturowej, oraz metodyczne dotyczące rozmawiania i słuchania się z szacunkiem – jak poruszać ten temat z młodzieżą, jak otwierać się na różne poglądy, dawać przestrzeń na wymianę opinii, doświadczeń. Jeśli poszukujesz ciekawych materiałów edukacyjnych i inspiracji na tematy związane z migracjami i uchodźstwem, zapraszamy na stronę internetową projektu „Rozmawiajmy o uchodźcach”: www.migracje.ceo.org.pl.
Scenariusz bazowy
To zestaw dwóch lekcji, który pomoże w atmosferze wzajemnego szacunku przeprowadzić z młodzieżą rozmowę o sytuacji uchodźców opartą na faktach. Jednym z celów scenariusza jest kształtowanie u młodych ludzi umiejętności słuchania się, wyrażania własnego zdania i argumentowania w oparciu o rzetelne źródła informacji. W proponowanej rozmowie jest przestrzeń na podzielenie się swoimi obawami, pomysłami, a także na refleksję nad tym, czym jest dobra rozmowa i jak ją prowadzić – także w szkole. Scenariusz stanowi punkt wyjścia dla poruszania trudnych, nierzadko kontrowersyjnych tematów z młodzieżą. Współczesny zglobalizowany świat pełen jest współzależności, a odpowiedzi na wyzwania, jakie stawia przed każdym z nas, nie są czarno-białe. Scenariusz w swoim założeniu ma stanowić wsparcie dla młodych ludzi w poszukiwaniu swojej obywatelskiej tożsamości i w rozważaniach na temat postaw i wartości, jakimi kieruje się w życiu. Link do scenariusza.
Filmy wraz z kartami pracy
W ramach projektu „Rozmawiajmy o uchodźcach” powstały również cztery materiały filmowe. Trzy wywiady z osobami o doświadczeniu uchodźczym oraz jeden wywiad z nauczycielem pracującym z uczniami i uczennicami z doświadczeniem migracyjnym. Każdy wywiad obudowany został specjalnym scenariuszem, wskazującym, w jaki sposób można wykorzystać film w czasie lekcji. Link do filmów.
Wywiad z Elsim Adajewem Każdy zwykły dzień jest wyjątkowy
Scenariusz lekcji do wywiadu z Elsim Adajewem z Czeczenii, który opowiada o swoim życiu, doświadczeniu uchodźczym i odnajdowaniu się w nowej rzeczywistości po przyjeździe do Polski. Zajęcia kształtują postawę empatii i zrozumienia innej perspektywy, a także nakreślają kontekst sytuacji uchodźców z Czeczenii w Polsce.
Więcej materiałów edukacyjnych, w tym teksty metodyczne i merytoryczne oraz scenariusze zajęć przedmiotowych na III i IV etap edukacyjny są dostępne na stronie: www.migracje.ceo.org.pl oraz na Facebooku projektu. Aktualne trwa nabór do trzeciej edycji projektu. CEO zaprasza nauczycieli i nauczycielki do udziału w bezpłatnym, czteromodułowym Kursie internetowym pt. „Rozmawiajmy o uchodźcach”, połączonym z jednodniowym szkoleniem stacjonarnym. Projekt odbędzie się w terminie 6 marca – 11 czerwca 2017 r.
Materiał powstał w ramach projektu „Rozmawiajmy o uchodźcach” realizowanego przez Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Projekt "Rozmawiamy o uchodźcach" jest realizowana przez Centrum Edukacji Obywatelskiej dzięki współfinansowaniu w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, a także dzięki środkom Ministerstwa Edukacji Narodowej RP oraz Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.
