Zamienić wirtualną klasę w organizację uczącą się

Żeby przekonać się o prawdziwości teorii autora „Piątej dyscypliny” wystarczy przyjrzeć się zmianom na liście 500 największych światowych firm magazynu Fortune.  Na przestrzeni ostatnich 30 lat zaszły na niej znaczne zmiany i widać, że przetrwały tylko te firmy, których przewaga konkurencyjna polegała na umiejętności poszerzania wiedzy o politycznych, ekonomicznych, społecznych i technologicznych siłach, które mają wpływ na obszar ich działalności. Oznacza to przede wszystkim przystosowanie ich modelu biznesowego do potrzeb dynamicznie zmieniającego się rynku.

 

Senge proponuje pięć obszarów nauki. Przenosząc je na edukacyjny grunt, celem staje się przygotowanie uczniów do kształcenia się przez całe życie, tak, żeby byli w stanie wnieść swój wkład w rozwój i witalność organizacji, do których będą należeć. Zasady, które odnoszą się do organizacji są równie istotne w e-learningu. Żeby zorganizować dobry kurs, który będzie odpowiedni dla uczniów kształcących się przez całe życie, trzeba budować wirtualne drużyny.

Uczące się organizacje muszą wyspecjalizować się w dwóch typach uczenia się – adaptacyjnym i generatywnym. Pierwsze dotyczy radzenia sobie z krótkoterminowymi problemami. Generatywne, jak sama nazwa wskazuje, zawiera w sobie umiejętność tworzenia, która wymaga opanowania pięciu dyscyplin:

1. Myślenie systemowe (ta dyscyplina integruje również pozostałe cztery)
2. Mistrzostwo osobiste
3. Budowanie wspólnej wizji
4. Modele myślowe
5. Zespołowe uczenie się

W kontekście nauczania przez Internet, warto zwrócić uwagę na dwa aspekty. Po pierwsze, dobrze prowadzony kurs online jest tak naprawdę uczącą się organizacją w skali mini. Realizacja jego celów może być dużo lepsza, jeżeli uda się stworzyć wirtualny zespół. Dzięki niemu interakcja między uczniami i nauczycielem, oraz między samymi uczniami, ożywia się i zastępuje samotniczą naturę. Poniżej skrótowy opis poszczególnych dyscyplin.

Celem rozwijania takiego myślenia jest pomoc uczącym się w postrzeganiu „dynamicznej złożoności” sytuacji, w których związek przyczynowo-skutkowy nie jest dostrzegalny na pierwszy rzut oka, a widoczne efekty są odłożone w czasie. Dzięki rozwojowi myślenia systemowego, tworzący organizację budują swoją świadomość różnych zależności wewnątrz złożonego systemu.

Jeżeli chodzi o uczniów, to opanowanie systemowego myślenia jest procesem długotrwałym i rozłożone jest na okres całego życia. Prawdziwe uczenie się wymaga bowiem fundamentalnej zmiany w myśleniu, którą Senge określa jako metanoję. Żeby rozwinąć w sobie umiejętności krytycznego myślenia, a nie tylko przyjmowanie kolejnych informacji, uczniowie muszą opanować wszystkie pięć dyscyplin. Najlepiej służą temu projekty zespołowe, przeprowadzane pod kontrolą wykładowcy, dzięki czemu uczący się przestają być tylko bierną widownią, a stają się aktywnymi uczestnikami procesu uczenia się i kształcą się przez działanie. Uczniowie interaktywnie zanurzeni  w zajęcia bardziej trwale przyswajają wiedzę.

 

Mistrzostwo osobiste
Jest ono istotą uczenia generatywnego. Przez to pojęcie rozumie się ciągłe dążenie do realizacji własnych celów, kreatywne rozwiązywanie problemów oraz wyszukiwanie coraz nowszych, ambitnych celów. Jednocześnie uczący się muszą obiektywnie oceniać możliwości działania, które daje im otoczenie oraz z pewną dozą cierpliwości czekać na zrealizowanie swoich planów, jeżeli wymagają one dłuższej perspektywy czasowej. Wirtualna klasa staje się więc idealnym miejscem do realizacji długofalowych celów uczących się, ponieważ oferuje dużo bardziej elastyczny plan zajęć niż tradycyjna szkoła.

Wielu uczniów kształcących się na kursach e-learningowych marzy o karierze menedżerów projektów w organizacjach „matriksowych”,  gdzie poszczególni pracownicy odpowiadają albo szefowi departamentu, albo jako członkowie zespołów prowadzeni są przez koordynatorów większych projektów. Tak więc, żeby spełniać dobrze swoje obowiązki, muszą pokazać swoje głębokie zrozumienie systemów w których funkcjonują oraz nauczyć się zarządzać wielofunkcyjnymi zespołami ludzkimi. Właśnie dlatego uczestnictwo w projektach zespołowych i wszechstronność kształcenia jest niezbędna.

Budowanie wspólnej wizji
Posiadanie własnej wizji rozwoju jest bardzo ważne, ale równie istotne jest budowanie synergii między naszymi dążeniami, a celami, które realizuje nasza organizacja. Ludzkie cele bowiem realizowane są zazwyczaj w ramach wspólnoty. Wypracowywanie wspólnej wizji wymaga pojawienia się inspirującego lidera, który nie będzie jej narzucał (podobnie, jak nie może być narzucona przez prowadzącego zajęcia), ale pomoże w jej osiągnięciu. Instytucje kształcące nie mogą być autorytarne, bo nie mobilizowałyby uczniów i zabijały ich entuzjazm. Wspólna wizja spaja grupę i nadaje jej rozpędu ponieważ jest odbiciem osobistych aspiracji jej członków. Zdolny nauczyciel może wspierać jej powstawanie, m.in. poprzez: