Świat współczesnych dzieci, to świat opierający się w dużej mierze na nowoczesnych technologiach. Zmiany jakie pod wpływem ciągłego kontaktu z technologiami nastąpiły w mózgach uczniów sprawiły, że inaczej odbierają i przetwarzają oni informacje. Cechuje ich wielozadaniowość, oraz graficzne, trójwymiarowe, przestrzenne odczytywanie informacji. Stąd konieczna zmiana w sposobie nauczania. Nauczyciele, chcący urozmaicić swoje zajęcia, jednocześnie podążając za zainteresowaniami dzieci, wspierając ich potrzeby, często wykorzystują nowoczesne rozwiązania technologiczne na swoich lekcjach czy zajęciach. Zwłaszcza uczniowie, których rozwój nie przebiega neurotypowo, potrzebują indywidualnego podejścia, dostosowania treści i sposobu nauczania, ale też metod i narzędzi, które będą wzmacniały ich motywację wewnętrzną i poczucie własnej wartości. Roboty wydają się być doskonałą odpowiedzią na te potrzeby.
Robot przełamywacz lodów
Czym roboty różnią się od innych pomocy wykorzystywanych już w pracy z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi? Roboty są dla uczniów atrakcyjne i bardziej je angażują niż inne pomoce, głównie dlatego, że są interaktywne. Warto też zaznaczyć, że pomimo ich wykorzystywania do nauki i terapii, działanie z nimi bardziej przypomina zabawę niż żmudną pracę, do której przyzwyczajeni są na co dzień uczniowie. Dzieci z zaburzeniami chętnie wchodzą w interakcje z robotem, ponieważ czują się swobodniej niż w czasie pracy z drugim człowiekiem. Nie boją się oceniania przez pryzmat swoich trudności, czy nieadekwatnego zachowania, a mogą skoncentrować się na tym, czego urządzenie może je nauczyć. Dzięki temu poprawiają się ich umiejętności społeczne, ponieważ mogą trenować je swobodnie bez strachu przed oceną ze strony innych. W ten sposób można też wykorzystywać roboty do przełamywania początkowych barier w pracy z dzieckiem[1].
Robot motywator
Czego robot może nauczyć ucznia? Roboty są często dla dzieci bardzo atrakcyjne, uczniowie chcą z nimi pracować, poznawać ich funkcje, nie muszą być do tego zachęcani przez nauczycieli czy terapeutów, efektywność urządzenia jest dla nich największym motywatorem do tego, aby nauczyć się współdziałania. Dzięki temu u uczniów rozwija się motywacja wewnętrzna do nauki nowych umiejętności i zdobywania nowej wiedzy. W rozwijaniu tej motywacji pomaga również fakt, że dziecko od razu widzi efekt swojej pracy. Koduje robota lub porusza joystickiem, a robot wykonuje to, co uczeń mu zlecił. Nie trzeba długo czekać na efekty, ani na to, aby ktoś inny sprawdził i ocenił naszą pracę. Dziecko może to zrobić samo, ponieważ robot od razu daje mu informację zwrotną – czy poprawnie wykonało zadanie lub zwyczajnie dziecko widzi, czy pojechał w tę stronę, w którą dziecko chciało go pokierować. Taka kontrola zewnętrznych zdarzeń przez dziecko daje mu poczucie bezpieczeństwa i sprawczości, co również wpływa na to, że będzie ono chętniej sięgało po robota niż po inne pomoce[2]. Ponadto roboty dają uczniowi możliwość robienia błędów, poprawiania ich i w tym procesie nie ma żadnych negatywnych konsekwencji, co sprzyja rozwijaniu pewności siebie i nauce nowych umiejętności. Taka współpraca pozytywnie wpływa też na samoocenę ucznia, kiedy widzi u siebie progres i może coraz to więcej działań z urządzeniem wykonywać samodzielnie[3]. Poza pozytywami związanymi z samorozwojem dziecka, warto też dostrzec inne plusy interaktywnych asystentów nauczycieli. Przede wszystkim praca z nimi poprawia u uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi koncentrację uwagi i uważność na robota i swoje ruchy[4]. Przez to, że zadania wykonuje się na tablecie lub w przypadku innych robotów niż Photon, na przyciskach umieszczonych na głowie robota, uczniowie ćwiczą i rozwijają motorykę małą i koordynację wzrokowo – ruchową i precyzję ruchu. Praca z robotem uczy też planowania i przewidywania tego jakie ruchy należy wykonać oraz rozwija myślenie przestrzenne, ponieważ wszystko odbywa się w rzeczywistym środowisku dziecka, a nie wyłącznie na ekranie tabletu czy komputera. Interakcja z robotem ułatwia naukę abstrakcyjnych pojęć, które dla dzieci z zaburzeniami są szczególnie trudne do zrozumienia, bo prezentuje je uczniom w konkretnym kontekście np. stosunki przestrzenne[5]. Urządzenia uczą też dzieci angażując kilka ich zmysłów jednocześnie (wzrok, słuch, ruch, dotyk), przez co nauka bywa efektywniejsza. Ostatnią rzeczą, która wydaje się być równie ważna jest to, że przez to, że roboty są atrakcyjne dla dzieci mogą wpływać na modyfikowanie ich zachowań i zmniejszenie występowania zachowań trudnych u uczniów z zaburzeniami rozwojowymi (kiedy dziecko przystępuje do działania z przyjemnością i przekonaniem nie ma się przeciwko czemu buntować)[6].
Robot współpracownik
Czy robot może być pomocny podczas pracy grupowej? Roboty przydatne podczas zajęć grupowych czy to w klasie, grupie przedszkolnej czy podczas zajęć terapeutycznych, mogą posłużyć w tworzeniu środowiska włączającego dla wszystkich dzieci, które mają trudności. Robot daje każdemu dziecku taką samą szansę niezależnie od tego jakie ma ono problemy. Kiedy wprowadzamy robota do klasy, wtedy każdy uczeń ma szansę się wykazać i pracować na poziomie, na którym potrafi. Ważne jest to, że wszyscy mają do dyspozycji te same urządzenia i nikt nie czuje się wykluczony, każdy jest częścią tej grupy. Wykonując zadania uczniowie uczą się współpracy wykorzystując mocne strony wszystkich uczestników grupy. Każdy ma też szansę zdobywać w klasie indywidualne sukcesy co sprzyja nawiązywaniu relacji między uczniami i ich integracji[7].
Robot interaktywny asystent nauczyciela
Czy praca z robotem daje korzyści tylko uczniom? Wprowadzając urządzenia do swoich codziennych zajęć, dużo zyskują również nauczyciele. Przede wszystkim dlatego, że są one tak skonstruowane, że każdy pedagog może indywidualnie do swoich potrzeb, preferencji i umiejętności (swoich oraz dzieci) dostosowywać zadania. Może posiłkować się gotowymi scenariuszami zabaw lub wprowadzać zupełnie nowe, bo w pracy z robotami ogranicza nas jedynie nasza wyobraźnia. Warto zaznaczyć też, że urządzenia nie męczą i nie nudzą się w przeciwieństwie do ludzi. Potrafią wielokrotnie powtarzać jedną czynność tak długo jak dziecko będzie tego potrzebowało. Uczeń w ten sposób ma możliwość przyswajania nowej dla siebie wiedzy w swoim tempie, a nauczyciel nie musi tego kontrolować, może zająć się innymi równie ważnymi z punktu widzenia funkcjonowania społeczności klasy aktywnościami.
Roboty mogą stać się naszymi asystentami w edukacji dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Praca z nimi daje nam wiele nowych możliwości, które możemy wykorzystać na różnych płaszczyznach. Ogranicza nas jedynie nasza wyobraźnia, bo edukacja wsparta robotami nie ma ograniczeń. Musimy jednak zawsze mieć na uwadze, że urządzenia wykorzystywane do edukacji dzieci są środkiem w dążeniu do celu, a nie celem samym w sobie.
Notka o autorce: Agnieszka Setnikowska jest trenerką i ekspertką Photon EdTech. Autorka zestawu do pracy z uczniami ze spektrum autyzmu i zaburzeniami emocjonalnymi i społecznymi przygotowanym przez Photon Education. Na co dzień pracuje z dziećmi z niepełnosprawnościami i wprowadza je w świat nowych technologii.
Bibliografia:
[1] Robotics Business Review https://www.roboticsbusinessreview.com/health-medical/robots_may_help_kids_with_special_needs/ (dostęp: 18.04.2012)
[2] Płusa A, Innowacyjne działania w zakresie wykorzystania technologii informacyjno – komunikacyjnych w edukacji ucznia z Zespołem Aspergera, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2017
[3] Białek A, Wykorzystywanie TIK w nauczaniu i uczeniu się uczniów ze SPE na przykładzie rządowego programu rozwijania kompetencji uczniów i nauczycieli w zakresie stosowania technologii informacyjno – komunikacyjnych „Cyfrowa Szkoła”, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2013
[4] Frontiers in Psychology, Improving Executive Functions at School in Children With Special Needs by Educational Robotics https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2019.02813/full (dostęp 9.01.2020)
[5] Robotic and stem education for children and primary schools, https://www.botstem.eu/robotics-for-inclusion
[6] Płusa A, Innowacyjne działania (…)
[7] Robotic and stem education (…)
