W nazwie Ocenianie w Dialogu (OWD) ukryte są dwa kluczowe słowa wpisane w proces uczenia się: dialog i ocenianie. Dialog to relacje między uczestnikami. Nie chodzi tu tylko o ucznia i nauczyciela, ale o dialog między uczestnikami procesu - wszystkimi uczącymi się określonej umiejętności. Ocenianie to konstruktywna krytyka efektu działań, ukierunkowanych na jasno określony (wynikający z potrzeb uczącego się) cel.
Dialog
Dialog, o jakim myślę, trafnie określi odwołanie do artykułu prof. Reginy Pawłowskiej [1], w którym przyjaźń definiowana jest jako „więź życzliwości między inteligentnymi osobami o wyższym poziomie rozwoju duchowego”, ujawniająca sie w kontakcie językowym. Przy czym język uczestników dialogu wymaga kodu rozwiniętego, to znaczy, mówiąc najprościej, wymaga rozróżnienia pojęć: „chcę” od „muszę” czy „mogę”. Dialog taki ukierunkowany jest na komunikat „ja”, w którym ujawniamy swoje potrzeby, także emocjonalne. Podstawą tej przyjaźni może być wspólny cel: wszechstronny rozwój osobowości każdego członka zespołu, poznawanie świata i człowieka, aby zrozumieć siebie i otaczającą nas rzeczywistość, osiąganie dojrzałości w człowieczeństwie zarówno ucznia, jak i nauczyciela.
Ocenianie
Ocenianie - tu odwołam się do „Ostatniego wykładu” Randy'ego Pouscha [2], w którym ocenę szkolną autor sprowadza do konstruktywnej krytyki, skutkującej motywacją do wysiłku uczącego i uczącego się. Krytyka tak rozumiana skutkuje refleksją, motywacją i reakcją ucznia i nauczyciela. Od nauczyciela wymaga odnalezienia sposobu na osiągnięcie satysfakcjonującego skutku, od ucznia zaangażowania w dialog z nauczycielem nastawiony na postęp w opanowaniu ściśle określonej umiejętności.
Ocenianie w Dialogu realizowane jest w planie trzyletnim określonego etapu edukacyjnego. Nauczyciel sporządza plan precyzujący jeden CEL na każdą jednostkę lekcyjną lub korzysta z opracowanego przez zespół OWD. Instrukcję sukcesu, czyli drogę (najczęściej czteropunktową) do osiągnięcia celu, precyzuje systematycznie z lekcji na lekcję (przykładowe instrukcje także są w posiadaniu zespołu OWD). Instrukcja poprawnie sformułowana spełnia funkcje kryteriów oceny, czyli przedmiotu rozmowy na temat osiągniętego przez ucznia efektu.
Pytania kluczowe
Poprawnie sprecyzowany cel ułatwia sformułowanie pytania kluczowego lekcji, od którego dialog z uczniem rozpoczynamy. Pytanie kluczowe odwołuje się do potrzeb rozwojowych uczniów. Związane jest z ich doświadczeniem życiowym. Inaczej nie pobudzimy i nie ukierunkujemy uwagi ucznia na cel = umiejętność (szybko i skutecznie na lekcji).
Oto kilka przykładowych pytań kluczowych:
- Co słychać w wyrazie? (edukacja wczesnoszkolna, edukacja polonistyczna, kl. I: rozpoznaję głoski i sylaby)
- Jak nauczyć się wszystkiego nie otwierając książki? (edukacja wczesnoszkolna, edukacja polonistyczna, kl. I: aktywnie słucham)
- Co każą nam zrobić kolory? (edukacja wczesnoszkolna, język angielski, kl. I: rozumiem sens historyjki)
- Jak pozostawić po sobie ślad z wycieczki? (język polski, kl. IV: redaguję pozdrowienia)
Największym sukcesem w przygotowaniu zajęć są jednak instrukcje sukcesu. Jak formułować instrukcję sukcesu? W jaki sposób wykorzystać ją do formułowania oceny? Jak notować wynik pracy ucznia? Na te pytania chętnie odpowiem na kolejnych spotkaniach z Państwem.
Na temat koncepcji Oceniania w Dialogu miałam wystąpienie na konferencji INSPIR@CJE 2015 - JAK UCZYNIĆ POLSKĄ SZKOŁĘ JESZCZE LEPSZĄ (2-3 lipca 2015). Zapraszam do obejrzenia filmu:
Przypisy:
[1] dr Regina Pawłowska, Uniwersytet Gdański, "Przyjaźń i dystans miedzy uczniem i nauczycielem w kontakcie językowym" http://www.humanfamilies.com/Powiernik/97/nr0297.htm#przyj. Dostęp: 8.11.2015.
[2] Randy Pausch, „Ostatni wykład”, Wydawnictwo Nowa Proza, http://lubimyczytac.pl/ksiazka/47932/ostatni-wyklad. Dostęp: 8.11.2015.
Notka o autorce: Joanna Piasta-Siechowicz jest dyrektorem Samorządowej Szkoły Podstawowej w Ostojowie. Polonistka, autorka i współautorka programów nauczania, artykułów i opracowań metodycznych. Redaktor naczelna Wydawnictwa Pedagogicznego ZNP w Kielcach i redaktorka naczelna kwartalnika Język Polski w Szkole IV-VI. Nagrodzona medalem KEN i Nagrodą Ministra Edukacji.
