Praca – również w szkole – może być przyczyną wielu - bardzo niekorzystnych, trudnych doświadczeń i sytuacji, z którymi nie potrafimy sobie poradzić i które stopniowo wpędzają nas w kłopoty natury psychologicznej i somatycznej (zdrowotnej). Taka sytuacja zawsze daje efekty w postaci problemów psychologicznych, słabszego funkcjonowania, mniejszej efektywności oraz … absencji chorobowej. Koło się zamyka. Nierozwiązane problemy mają tendencję do nawarstwiania się i eskalacji…
Główne powody problemów z pracą i w pracy można sprowadzić do takich grup:
- praca, która nie jest zupełnie związana z naszymi zainteresowaniami, gdzie funkcjonujemy poniżej swoich możliwości;
- przemocowa atmosfera w pracy np. konflikty, niewłaściwe relacje, w tym np. niezrozumiałe zasady awansu, mobbing, zarządzanie przemocowe, wymagania nie możliwe do spełnienia;
- brak możliwości zachowania minimalnej choćby równowagi w zakresie obowiązków zawodowych i rodzinnych;
- wypalenie zawodowe – utrata sensu wykonywanej pracy;
- i pracoholizm – czyli maksymalne uzależnienie od pracy.
Problemy z wymienionych wyżej grup mogą oczywiście występować w pojedynkę lub się kumulować jak w Totku. Problemy mogą się łączyć w różne układy i produkować całą masę konsekwencji, które odbijają się na naszym zdrowiu, życiu osobistym i rodzinnym. Szczególnym przypadkiem – bardzo niepokojącym psychologicznie, jest „brak życia” poza pracą .
Można oczywiście płynąć (walcząc o przeżycie!) w tym burzliwym nurcie problemów, albo zatrzymać się na chwilę, przyjrzeć się okolicznościom, dokładnie poznać wzór problemów, zdiagnozować je i poszukać bardziej zdrowego sposobu funkcjonowania.
Praca, która nie jest związana z naszymi zainteresowaniami, to taka praca do której nie mamy przysłowiowego serca. Jest to bodaj największa bolączka w dzisiejszych czasach. Wykonywanie pracy, której się nie lubi może być nawet udręką. Poczucie, że jest się w niewłaściwym miejscu ma zdumiewająco wiele osób (z badań wynika, że około 70%). Jeśli ta sytuacja dotyczy Ciebie – warto postawić sobie pytanie: dlaczego wykonujesz tę pracę?
Najczęstszym powodem tego stanu rzeczy jest – uwaga! – brak świadomości własnego potencjału i własnych celów. Chcemy mieć inną pracę, lepszą … ale nie potrafimy powiedzieć dokładnie jaką. Kolejna przyczyna – która jest ściśle powiązana z tą wymienioną wyżej, to niskie poczucie własnej wartości. To niestety problem całych pokoleń Polaków, efekt wychowania i edukacji, dzięki której ludzie wiedzą świetnie w czym są słabi, a nie wiedzą w czym tkwi ich siła, silne strony, talenty i jakie są ich zainteresowania. Jeśli ta sytuacja dotyczy Ciebie – popracuj nad własnymi celami i własnym CV – np. z coachem. Idź na trening asertywności i budowania poczucia własnej wartości. Świat się nie zmieni – to Ty musisz się zmienić i zmienić swoje myślenie o samym sobie.
Wypalenie zawodowe
Praca powinna być dobrze zintegrowana z życiem. Miernikiem tego czy jest dobrze zintegrowana jest nasze osobiste samopoczucie. Jeśli mamy poczucie równowagi – jest OK. Oczywiście czasem szalka może się przechylać na stronę pracy lub domu – zdarzają się przecież sytuacje szczególne, ale generalnie nie czujemy żalu lub nie mamy poczucia, ze coś tracimy, że coś się dzieje kosztem innego ważnego obszaru naszego życia. Kiedy jest inaczej – zaczynamy odczuwać żal lub dochodzi do załamania np. w domu.
Zespół wypalenia zawodowego polega na obniżeniu poczucia satysfakcji i sensu wykonywanej pracy, nawet jeżeli jest ona zgodna z naszymi pasjami, zainteresowaniami i talentami. Dotyczy zwłaszcza osób, które pracują intensywnie z innymi ludźmi (nauczyciele, pracownicy socjalni, lekarze, przedstawiciele handlowi, osoby piastujące wysokie i odpowiedzialne stanowiska kierownicze itd.). Powodem jest przeważnie nagromadzone zmęczenie (z nagromadzonego napięcia, stresu z odpowiedzialności) oraz brak nowych inspiracji.
Wypalenie zawodowe to proces, który zaczyna się powoli, a w pewnym momencie wybucha z nagłą siłą. Na wypalenie zawodowe składają się trzy symptomy: wyczerpanie emocjonalne i utrata wiary we własne możliwości zawodowe; obojętność, poczucie bezsensu i cynizm; negatywna samoocena połączona z doświadczaniem lęku o przyszłość i stabilność pracy, poczucie winy i krzywdy. Osoba wypalona nagle traci energię życiową – mimo, że praca była dla niej źródłem satysfakcji. Wypalenie objawia się także poprzez wyłączenie się z innych aktywności: towarzyskich, rodzinnych i depresję oraz wiele schorzeń somatycznych.
Objawy wypalenia zawodowego:
1. wyczerpanie fizyczne - chroniczne zmęczenie
2. utrata apetytu
3. bezsenność
4. różnorodne bóle bez wyraźnej przyczyny, także migrenowe bóle głowy
5. niezdolność do podejmowania decyzji
6. poczucie winy z powodu wyników swojej pracy
7. poczucie „przywalenia” pracą
8. utrata zaangażowania w pracę
9. niecierpliwość i wybuchy irytacji
10. utrata zainteresowań
11. niechęć do wprowadzania jakichkolwiek zmian
12. uzależnienia (przyjmowanie środków uspokajających, używek)
13. poczucie braku siły
14. izolacja od innych
15. stany depresyjne.
Najcięższe objawy wypalenia wymagają specjalistycznej pomocy psychologicznej i terapeutycznej. W stanach lżejszych zaleca się rewitalizację: odpoczynek, relaksację, trening radzenia sobie ze stresem oraz opanowanie umiejętności dbania o siebie (np. trening siła i odporność psychiczna) lub skorzystanie z coachingu osobistego a – po odpoczynku, poszukanie szkoleń dających nowe kompetencje i nową energię do pracy.
(Notka o autorce: Małgorzata Taraszkiewicz: psycholog edukacyjny, neurometodyk, dyrektor Grupy Edukacyjnej XXI, członek zespołu e-Redakcji Edunews.pl)
