Chcesz założyć nową szkołę, ponieważ widzisz wady starego systemu? Może nie podobają Ci się skutki uboczne kar i nagród? Pracujesz w szkole w której działa system punktowy – widzisz jego skuteczność, jednocześnie chciałbyś, żeby twoi wychowankowie wyrastali na ludzi wrażliwych na swoje i innych potrzeby a nie unikali “złych” zachowań z lęku przed karą?
Jeśli chcesz założyć szkołę opartą na sprawiedliwości naprawczej, nie jesteś pierwszy/a i możesz oprzeć się na doświadczeniu innych. Niech ten artykuł będzie inspiracją jak to można zrobić od samego początku.
Alicja Staszczuk (nauczycielka oraz koordynatorka edukacji wczesnoszkolnej) oraz Aleksandra Dopierała (psycholożka oraz koordynatorka programu SEL – program rozwoju społeczno-emocjonalnego) opowiedziały mi jak w Spark Academy tworzono od podstaw system sprawiedliwości naprawczej.
Jeszcze zanim nowa szkoła zaczęła działać, cała już skompletowana kadra spotykała się przez parę miesięcy. Każdy z nauczycieli był odpowiedzialny za zbadanie pewnych obszarów edukacyjnych, w tym wychowawczego. Zdając sobie sprawę do czego prowadzi wychowanie tradycyjne, gdzie oceny/punkty są karami/nagrodami, nauczyciele chcieli poszukać nowego podejścia. W swoich badaniach trafili na Porozumienie bez Przemocy a w tym na 2 konkretne narzędzia, których potencjał do zastosowania w szkole od razu rzucił im się w oczy. Postanowili wysłać część kadry na warsztaty. Siedem osób uczestniczyło w szkoleniu Tomka Bagińskiego z Kręgów Naprawczych, dwie w Minimediacjach Katarzyny Dworaczyk.
Te osoby od samego początku istnienia szkoły (aktualnie kończy się trzeci rok ich pracy) stanowiły ekipę doradców dla całej reszty oraz dla nowych, dochodzących nauczycieli. Cała społeczność nauczająca w Sparku to zapaleńcy alternatywnej edukacji, otwarci na nowe podejścia. Nauczyciele przyjmowali te rozwiązania bardzo entuzjastycznie. Cieszyli się, że mają konkretne narzędzia wychowawcze w miejsce punktowo-ocenowej-uwagowej dyscypliny. Kręgi naprawcze oraz minimediacje i wprowadzone później zasady Pozytywnej Dyscypliny dawały im poczucie sensu oraz efektywności w pracy z dziećmi.
Z drugiej strony duża ilość szkoleń związana z wieloma nowinkami stosowanymi w Spark Academy powodowała uczucie przeciążenia. Bardzo pomocnym rozwiązaniem okazało się przeznaczenie miesiąca sierpnia na wszelakie formy dokształcania - co jest tradycją do dzisiaj. Już po pierwszym roku pracy nauczyciele sami mogli przekonać się o sile kręgów, uczestnicząc w nich codziennie przez cały miesiąc (wraz z dyrekcją oraz czasami administracją). W takim kręgu mogli wyrzucić wszystkie swoje obawy, skojarzenia (głównie związane z psychoterapiami), bolączki i poszukać wspólnie rozwiązań satysfakcjonujących cały zespół. Poczuli moc kręgu wypływającą z zasady, iż wszyscy są równi i tak samo ważni. Po drugim roku pracy szkoły znaleziono efektywne rozwiązanie dla nowych nauczycieli – przez pierwszy tydzień sierpnia tylko oni się szkolili, a kolejne 3 tygodnie uczyli się już wszyscy. Szkolenia z zakresu sprawiedliwości naprawczej prowadzi nie tylko psycholożka, ale także sami nauczyciele, którzy wcześniej uczestniczyli w warsztatach na temat kręgów naprawczych czy minimediacji.
fot. Małgorzata Jankowska, Spark Academy
Kręgi są obecne w Spark Academy zarówno wśród uczniów jak i nauczycieli oraz pracowników administracji. Są to nie tylko kręgi naprawcze (z te zwołać może każdy z członków społeczności i dotyczyć mogą spraw w danej grupie lub pomiędzy członkami różnych grup), ale też spotkania od których uczniowie w grupach 1-3, 4-5 a potem już klasami 6, 7, 8 zaczynają cztery z pięciu dni nauki (środa jest przeznaczona na projekty wg pomysłów uczniów i tego dnia krąg się nie odbywa). Na trzech kręgach wychowawca prowadzi zajęcia dotyczące kompetencji miękkich, takich jak nauka regulowania emocji czy słuchanie empatyczne. Piątkowy krąg przypomina krąg główny z Kręgów Naprawczych. Przez cały tydzień sprawy na niego zgłaszają dzieci spisując je na karteczkach i wkładając do specjalnego pudełeczka. W piątek każde dziecko prowadzi swój temat, chyba że woli by zastąpił go w prowadzeniu nauczyciel. Jeśli wyjdzie jakiś pilny problem do piątku, robi się dodatkowy krąg naprawczy. Facylitatorami przeszkolonymi, by go prowadzić są dwie panie psycholożki oraz jedna nauczycielka z klas 4-5. Uczniowie jeszcze nie facylitują samych Kręgów, ale mają tak zwany "stolik rozwiązań", przy którym uczą się samodzielnego rozwiązywania konfliktów.
Często, gdy takowy się pojawia, proszą kolegę lub koleżankę z grupy by był ich mediatorem/rką i podchodzą razem do stolika. W przypadku, gdy zwracają się bezpośrednio do nauczyciela, ten zachęca ich słowami "Spróbujcie przy stoliku". Niektóre dzieci potrzebują jeszcze wsparcia dorosłego, ponieważ daje on im poczucie bezpieczeństwa, że na pewno zostaną usłyszane. Dziecięcy mediatorzy chętnie zgadzają się na bycie w tej roli – jest to dla nich niesamowita nobilitacja, która zaspokaja ich potrzebę sprawstwa, bycia ważnym oraz przyczynienia się do dobra innych.
fot. Małgorzata Jankowska - Spark Academy
Nauczyciele także regularnie spotykają się na swoich kręgach co dwa tygodnie. Czasami dołącza do nich dyrektor – na własną prośbę lub gdy ktoś z kadry zgłasza taką potrzebę. Tematy do omówienia na każdy kolejny krąg wpisywane są na specjalnej liście.
Dzięki temu bieżące nieporozumienia są od razu wyłapywane i rozwiązywane i nie urastają do rangi konfliktu. Nauczyciele – facylitatorzy mają wsparcie w sobie i w zasadzie nie potrzebują pomocy z zewnątrz, choć jedna z nauczycielek po kursie Minimediacji może konsultować ewentualne trudności z sześcioma uczestniczkami tego kursu.
Dzięki regularnym kręgom porannym, stolikowi rozwiązań oraz nieustannym modelowaniu sposobu komunikacji przez nauczycieli prowadzących dane grupy, klasyczne Kręgi Naprawcze zwoływane są najliczniej głównie na początku roku. Potem już dzieci same zaczynają rozmawiać między sobą mówiąc czego potrzebują i szukając rozwiązań.
Trzyletnie doświadczenie Spark Academy w stosowaniu narzędzi typowych dla sprawiedliwości naprawczej przynosi niesamowicie budujące rezultaty. Alicja prowadząca wiele minimediacji dziennie wśród swoich dzieci mówi tak: Jako nauczycielka nie muszę mieć rozwiązania w głowie na wszystkie problemy dzieci. Po wysłuchaniu dzieci i ich potrzeb, oni wymyślają rozwiązania. To dużo łatwiejsze niż powiedzenie to ty to a ty tamto. Nie trzeba negocjować. Ponadto jeśli dzieci same wypracują jakieś rozwiązania to trzymają się go – to ułatwia bycie konsekwentnym w ostateczności.
Ciągle aktualnym wyzwaniem dla kadry Spark Academy jest znalezienie czasu, w którym uczestnicy danego kręgu naprawczego będą mogli faktycznie przebyć cały proces (krąg otwarcia, krąg główny oraz krąg zamknięcia).
Dla osób zaczynających swoją przygodę ze sprawiedliwością naprawczą Alicja poleca zaczęcie od minimediacji. Mówi tak: Są w moim odczuciu łatwiejsze do zastosowania od razu. Poza tym dużo łatwiej prowadzić kręgi naprawcze jak zna się minimediacje. Ponad to Alicja proponuje przeczytać książkę M. Rosenberga: "Rozwiązanie konfliktów poprzez porozumienie bez przemocy."
Na sierpniowe dni szkoleniowe, psycholożka Aleksandra Dopierała przewiduje sprecyzowanie planu dotyczącego wdrożenia facylitatorów rówieśniczych, przeszkolenie nowych nauczycieli z Kręgów Naprawczych oraz przygotowanie warsztatów dla rodziców, którzy jeszcze nie są objęci tymi rozwiązaniami, a stanowią część społeczności szkolnej. Pracowników szkoły czeka sporo pracy, która na pewno (i tego bardzo im życzę) zaprocentuje silnymi więziami i wspaniałymi relacjami, tak jak już to jest widoczne. Kamila Jakimowicz (bohaterka poprzedniego artykułu o przedszkolu stosującego minimediacje) po wizycie w Spark Academy napisała tak:
Szkoła Spark Academy to niezwykłe miejsce, w którym fundament stanowią relacje pełne zaufania i szacunku z obu stron. To co zobaczyłam, to szczęśliwi, pewni siebie uczniowie, pracujący w przemyślanej przestrzeni, sprzyjającej rozwojowi. Zobaczyłam również uśmiechniętych nauczycieli, kompetentnych doradców i mentorów, którzy obdarowują dzieci zaufaniem i empatią.
Wszyscy, którzy chcieliby także odwiedzić szkołę mogą pisać do
Weronika Górska-Wolniewicz jest trenerką minimediacji, nauczycielką języka hiszpańskiego, trenerką z zakresu użycia TIK oraz wykorzystywania elementów ludycznych w nauczaniu. Członkini PTN, PTBG, PAD. Należy do społeczności Superbelfrzy RP. Niniejszy artykuł ukazał się w blogu Superbelfrów i został nieznacznie zmodyfikowany przez Marcina Polaka. Licencja CC-BY-SA.
