Najlepsze uczelnie świata

Jedynie Uniwersytet Jagielloński i Uniwersytet Warszawski znalazły się w Academic Ranking of World Universities 2008 – rankingu 500 najlepszych uczelni świata, publikowanego corocznie przez Shanghai Jiao Tong University. Polskie uniwersytety uplasowały się „tradycyjnie“ w czwartej setce (miejsca 303 - 401), potwierdzając tym samym słabą kondycję polskiego szkolnictwa wyższego (w ostatnich latach jedynie raz – w 2005 r. – w pierwszej pięćsetce znajdowały się trzy nasze uniwersytety).

W czołówce rankingu niezmiennie panują uczelnie amerykańskie: od samego początku Harvard (który wyprzedza kolejną uczelnię aż o 22,3%) Stanford i Berkeley. Tuż za nimi plasuje się pierwsza europejska uczelnia – Cambridge, następnym reprezentantem starego kontynentu jest Oxford, który zamyka pierwszą dziesiątkę uniwersytetów świata. Pierwsza uczelnia azjatycka – Tokio University zajmuje 19 miejsce. Jeżeli wziąć pod uwagę jedynie uczelnie europejskie, Brytyjczycy biją swoich kontynentalnych kolegów o głowę – zajmują miejsca medalowe, czwarte oddają uczelni technicznej z Zurychu, ale mocno trzymają się na pozycji 5. i 6. Wśród 100 najlepszych uczelni europejskich również zabrakło - niestety - instytucji polskiej.

Harvard od początku istnienia rankingu jest jego liderem. Skład pierwszej dziesiątki od 2005 roku właściwie się nie zmienia, ale warto odnotować, że w 2005 i 2006 roku europejski Cambridge zdetronizował Stanford, zajmując chlubną, drugą pozycję. Trzeba podkreślić, że najlepsze uczelnie europejskie z tradycjami wprawdzie osiągają porównywalne rezultaty pod względem liczby absolwentów noblistów do uczelni amerykańskich, ale za to, jeśli wziąć pod uwagę kryteria najbardziej aktualne, czyli Research Output (patrz niżej) to uniwersytety z Nowego Świata zostawiają daleko w tyle uczelnie europejskie.

Metodologia rankingu szanghajskiego wzbudza kontrowersje, szczególnie na Starym Kontynencie, pełnym wielkich przegranych. Senat francuski proponuje, na przykład, utworzenie alternatywnego rankingu europejskiego, argumentując, że ranking szanghajski nie jest miarodajny, gdyż faworyzuje instytucje anglojęzyczne.

Jeżeli jednak sięgnąć do innych rankingów – okazuje się, że dominacja uczelni amerykańskich jest niepodważalna. Według rankingu THES-QS The Times w Stanach Zjednoczonych znajduje się 12  spośród 15 najlepszych uniwersytetów na świecie, według rankingu Newsweeka 15 z 20, według rankingu paryskiego 24 z 59, według rankingu Webometrics.info 68 ze 100, a według rankingu publikacji naukowych 170 z 500. Rośnie również ilość amerykańskich laureatów nagrody Nobla w ogólnej liczbie uczonych otrzymujących to wyróżnienie.

Uznaje się, że amerykański model szkolnictwa wyższego ma przewagę nad szkołami wyższymi w innych częściach świata, w tym również w Europie. Przewaga ta jest spowodowana przez następujące główne czynniki: sprawne zarządzanie przez wyspecjalizowanych menedżerów, skrócony czas dochodzenia do samodzielności pracowników badawczych i dydaktycznych, większą stabilność organizacyjną i finansową, koleżeńskie stosunki pomiędzy naukowcami i studentami, kształtujące postawy i charaktery, silne powiązanie z otoczeniem, w tym w szczególności z realną gospodarką (K. Pawłowski).

Głosy o konieczności zmiany modelu szkolnictwa wyższego w Polsce pojawiają się od dawna w mediach i debacie publicznej. Przykładowo, proponuje się konieczność zastąpienia w Polsce modelu pruskiego uczelni modelem anglosaskim (link). Ten pierwszy „powstał w XiX wiecznych Prusach jako instytucja służąca integracji narodowej i czystej nauce”, jest bardzo zinstytucjonalizowany i przeżył się już w swojej formule. Ten drugi powinien kształcić  „ludzi z nowymi pomysłami, nie bojących się ryzyka, przedsiębiorczych, społecznie zaangażowanych, rozumiejących rolę mobilności w rozwoju wiedzy…”

Mimo klęsk ponoszonych przez polskie uczelnie w rankingach międzynarodowych i odpływu znakomitych polskich naukowców do uczelni zagranicznych, do dziś nie doczekaliśmy się reformy szkolnictwa wyższego. Zadowalamy się coraz większą liczbą studentów. Być może jest tak, że środowiskom naukowym wcale nie zależy na zmianach na lepsze. Poprawa jakości kształcenia oznaczałaby przecież, że tysiące utytułowanych wykładowców musiałoby po prostu zacząć ciężko pracować, do czego raczej naukowcy nie są przyzwyczajeni. Inna ważna kwestia to wprowadzenie konkurencji w szkolnictwie wyższym – zrównanie w prawach i możliwości rozwoju uczelni prywatnych i publicznych, szybko wymusiłoby poprawę jakości kształcenia i zarządzania na dziesiątkach polskich uczelni.

Pełna lista 500 najlepszych uczelni świata według rankingu szanghajskiego dostępna jest na stronie http://www.arwu.org/. 

(Opr. własne i Newsletter Study in Poland)