A czy ty lubisz się uczyć?

Z wiedzą na temat mózgu i tego jak „on” się uczy zetknęłam się po raz pierwszy na początku studiów, czyli już po 12-letnim okresie nauki. Moim zdaniem dużo za późno, ale czasem lepiej późno niż wcale. Niestety, przeciętnemu uczniowi w polskiej szkole nawet do głowy nie przyjdzie, by swego nauczyciela zapytać: „A jak mam się uczyć?”. Bo cóż to znaczy: jak? Przecież uczeń ma się nauczyć, przyjść do szkoły i umieć!

Ta myśl, że nikt nie uczy nas, jak się uczyć, opanowała mnie zupełnie. Szkoła nie uczy o tym jak pamiętamy, a raczej o tym, jak zapominamy; nie uczy o tym, jak wyszukać istotne informacje i jak je zanotować, np. w postaci Mapy Myśli, ani o tym, że mamy dwie półkule mózgu, które specjalizują się w różnych procesach i że zwykle używamy jednej, czyli jesteśmy „półgłówkami”... Nikt nas nie uczy, że każdy z nas ma olbrzymi potencjał... i tylko nie umiemy z niego skorzystać (optymiści twierdzą, że korzystamy z 20-25% „mocy” naszego mózgu, pesymiści, że z 1-5% naszych możliwości). 

Jeśli ktoś sądziłby, że przesadzam proszę zadać sobie kilka pytań:
- Czy w szkole zetknąłeś się z informacjami na temat praktycznej strony funkcjonowania mózgu?

- Czy powiedziano Ci, że zrozumienie sposobu jego funkcjonowania może pomóc w nauce, zapamiętywaniu, myśleniu, itp.?
- Czy kiedykolwiek uczyłeś się w szkole o pamięci i jej funkcjonowaniu?
- Czy zapoznano Cię z jakimikolwiek technikami zapamiętywania?
- Czy wiesz coś na temat technik uczenia się i sposobu wykorzystywania ich w różnych dziedzinach nauki?
- Czy miałeś zajęcia na temat koncentracji i jej podtrzymywania?
- Czy miałeś wykłady na temat motywacji i jej wpływu na twoje umiejętności?
- Czy wiesz czym są słowa i pojęcia klucze i co mają wspólnego z robieniem twórczych notatek?
- Czy wiesz coś o procesie myślenia?
- Czy wiesz coś o kreatywności?

Umówiłam się w kilku klasach szkół ponadgimnazjalnych na przeprowadzenie, w ramach godzin wychowawczych, 90 minutowych zajęć nt. „Biokomputer – techniki pracy umysłowej”. Przyświecała mi taka myśl przewodnia: Szkoła może być POLIGONEM dorosłego życia. Szkoła może być ZABAWĄ w odkrywanie świata, praw przyrody, fizyki, ale i zabawą w sztukę tworzenia i tworzeniem sztuki. Uczenie się może być PASJĄ dla nauczyciela i dla ucznia.

Warsztaty obejmowały kilka zagadnień, m.in.: Mózg i pamięć (jak zbudowany jest mózg; co lubi nasz mózg; specjalizacja półkul; jednopółkulowość; aktywizowanie obu; pamięć; rodzaje; krzywa zapominania; zapamiętywanie przez powtarzanie), Motywacja i wiara w siebie (plan działania; cele; motywacja; wiara we własne możliwości), Techniki (np. Mapy myśli).

Podczas realizacji projektu w każdej z klas przeprowadziłam badanie. Kwestionariusz ankiety zawierał zestaw pytań otwartych, które zadano na początku i na końcu zajęć, w tym wprost dotyczące procesu uczenia się: Czy lubisz się uczyć? Jak zwykle się uczysz?

Wśród padających odpowiedzi pojawiły się również dopełnienia odpowiedzi. Przy odpowiedziach twierdzących: tak, jeśli nikt nie zmusza; tak, to co lubię; tak, ale czasem mi się nie chce. Wśród odpowiedzi przeczących pojawiły się zaś: nie, ale czy ja w ogólę się uczę; nie, ale lubię wiedzieć; nie, ale jak coś zaciekawi, to może sprawiać przyjemność.

Jak zwykle się uczysz?
Odpowiedzi uczniów podzieliłam na cztery kategorie:

-	gdy uczeń czyta i stara się zapamiętać, ogląda wykresy (aktywne oko) → czytam + na pamięć;
-	gdy oprócz czytania podkreśla główne informacje i robi notatki (aktywne oko i ręka) → czytam + notuję;
-	gdy stosuje jakieś strategie uczenia się (oko, ręka + działanie) → strategie;
-	inne metody uczenia się.

 

Badani uczniowie szkół ponadgimnazjalnych chcą się uczyć o tym, jak się uczyć (69%). Główna metoda, jaką stosują ucząc się to czytanie (54%), czyli najmniej skuteczny sposób, jak wskazują wyniki badań - tylko 10 % efektywności. Ale niestety taką metodę narzuca im szkoła. 

 

Komentarz

Wyniki badań nie są zbyt optymistyczne. Potwierdzają to, na co wiele osób zajmujących się współczesną edukacją już zwracało uwagę: niedostateczne uwzględnienie w procesie nauczania samej nauki uczenia się. Może to mieć wiele negatywnych konsekwencji dla uczniów w szybko zmieniającym się pod wpływem technologii świecie, zwłaszcza w kontekście kompetencji potrzebnych przy wykonywaniu różnych zawodów. Warto więc popracować nad tym, aby uczniowie lubili uczyć się i czynili to w taki sposób, jaki im najbardziej odpowiada. Na pewno szkoła nie powinna im w nauce przeszkadzać. 

 

Warto przypomnieć na zakończenie cytat z książki "Rewolucja w uczeniu" J. Vos i G. Dryden (Poznań 2000): "Uczenie się jest najwspanialszą i dającą najwięcej radości grą na świecie. Wszystkie dzieci rodzą się z takim przekonaniem i pielęgnują je, dopóki nie przekonamy ich, że nauka jest ciężką i nieprzyjemną pracą. Niektóre dzieci nigdy nie dają się o tym przekonać i przechodzą przez życie, wierząc, że nauka jest przyjemnością i jedyną grą, w którą warto się bawić. Tacy ludzie mają swoje specjalne miano. Nazywamy ich geniuszami." (Glenn Doman "Teach Your Baby Math")

 

Notka o autorze: Agata Baj, pedagog, doradca zawodowy, trener, Grupa Edukacyjna XXI.

 

Badania jakościowe, zrealizowane w 2006 r. Objęto nimi cztery klasy szkół ponadgimnazjalnych w Stargardzie Szczecińskim (dwie klasy w Liceum Ogólnokształcącym, dwie klasy w Technikum Ochrony Środowiska); wiek respondentów: 17-19 lat, liczba przebadanych uczniów: 86.