Matura to nie tylko test dla uczniów, ale i wyzwanie dla rodziców. Jak wspierać swoje dziecko w ostatnim miesiącu przed egzaminami, by nie potęgować stresu, a pomóc mu go oswoić?
Na początek zastanówmy się, czym jest stres i jakie może mieć podłoże. Stres jest fizjologiczną reakcja organizmu na stan zagrożenia (faktyczny lub wyobrażony). Mechanizm stresu wpisany jest w naszą ewolucję, stanowiąc system adaptacyjny, który kiedyś stanowił o przetrwaniu, a obecnie pełni rolę wewnętrznego systemu mobilizacji – pobudza nas do wysiłku, aktywizuje zasoby organizmu i umożliwia skuteczne radzenie sobie z wyzwaniami, które stawiają przed nami zmieniające się okoliczności. Czasami jednak poziom stresu nie jest jednak optymalny. Jeśli jest zbyt duży, może być paraliżujący. Zbyt mały z kolei wskazuje na nudę. Najczęstszymi źródłami stresu przedmaturalnego są:
- Obawa przed oceną własnych możliwości – maturzyści często mierzą się z silnym kryzysem zaufania do własnych umiejętności, boją się, że nie sprostają wymaganiom egzaminu. Taka obawa może prowadzić do paraliżującego lęku, który utrudnia efektywną naukę i skupienie.
- Presja związana z oczekiwaniami rodziców i szkoły – rodzice często postrzegają maturę jako kluczowy moment w życiu dziecka, a ich oczekiwania mogą być nieświadomie odbierane jako nacisk i dodatkowe obciążenie. Szkoła również wywiera presję poprzez intensywne przygotowania, próbne egzaminy, sprawdziany i powtórzenia. Uczniowie boją się zawieść oczekiwania innych, zależy im na akceptacji ze strony ważnych dla nich dorosłych.
- Niepewność co do dalszej edukacji i przyszłości zawodowej – matura to moment podejmowania kluczowych decyzji życiowych. Młodzi ludzie boją się pomyłki, która może zaważyć na całym ich życiu, szczególnie obecne pokolenia Zetek. Towarzyszy temu lęk przed nieznanym i obawa o własną przyszłość, która może być paraliżująca.
- Zmęczenie długotrwałym procesem przygotowań – ciągłe powtarzanie materiału, rozwiązywanie testów, dodatkowe korepetycje, narastające zmęczenie fizyczne i psychiczne nie sprzyjają dobrostanowi.
Jak więc można pomóc uczniom zmniejszyć poziom stresu tak, żeby był on na optymalnym dla nich poziomie? Poznaj 7 sprawdzonych sposobów wspierania ucznia w okresie przedmaturalnym:
1. Twórz atmosferę akceptacji, nie presji
W obliczu matury wiele dzieci czuje się oceniane. Tymczasem wspierająca postawa rodziców znacząco obniża poziom lęku i wzmacnia wewnętrzną motywację. Zamiast pytać: „Ile już się nauczyłeś?”, zapytaj: „Jak się dzisiaj czujesz z przygotowaniami?”. To sygnał: „Jestem po twojej stronie”. Stres przed maturą bywa potęgowany przez zewnętrzne oczekiwania – często nieświadomie narzucane przez rodziców. Wypowiedzi w stylu: „To twoja przyszłość, musisz się postarać” albo „Nie zawiedź nas” mogą być odbierane jako nacisk. Zamiast tego warto okazywać wsparcie i zaufanie.
W tym okresie warto również pokazać, że poczucie własnej wartości dziecka nie powinno zależeć jedynie od wyniku egzaminu. Wasze dziecko ma wiele umiejętności i cech, które go charakteryzują, a które niekoniecznie są sprawdzane na maturze. Warto je podkreślać i doceniać.
2. Pomóż zaplanować naukę, ale nie zarządzaj nią
Nastolatkowie często mają problem z organizacją. Zaproponuj wspólne rozpisanie tygodniowego planu, ale pozwól dziecku decydować, kiedy i czego się uczy. Pomoc rodzica w zaplanowaniu tygodnia może być ogromnym wsparciem, o ile nie przerodzi się w kontrolowanie. Poczucie autonomii z kolei buduje zaangażowanie i motywację. Zaproponuj mu metodę Pomodoro czy organizację pracy metodą SPARK.
3. Zadbaj o rytm dnia: sen, ruch i zdrowe posiłki
Niedobór snu negatywnie wpływa na funkcje poznawcze, takie jak uwaga, pamięć robocza, podejmowanie decyzji i czas reakcji. Regularny sen (7-9 godzin) jest natomiast kluczowy dla utrwalania informacji w pamięci długotrwałej. Zachęcaj do odpoczynku, lekkiej aktywności i wspólnego, zdrowego gotowania. Zadbaj, aby w domu był produktów, które mają pozytywny wpływ na procesy poznawcze – kwasy Omega-3 i witaminy. Przypominaj również o nawadnianiu się – w wirze pracy można o tym zapomnieć.
4. Nie wywieraj presji „co dalej”
Rozmowy o wyborze studiów czy planach na przyszłość mogą teraz przytłaczać. Daj dziecku przestrzeń, by skupiło się na tu i teraz. Jeśli samo zechce rozmawiać – bądź obok i słuchaj. Wielu uczniów czuje się przytłoczonych nie tylko samym egzaminem, ale też presją przyszłości. Pytania: „Na jakie studia idziesz?”, „Złożyłeś już dokumenty?”, „Co zamierzasz robić w życiu?” – mogą nasilać napięcie. Warto odroczyć decyzje lub przynajmniej jej intensywne omawianie do momentu po egzaminach, gdy poziom stresu opadnie.
5. Traktuj emocje dziecka poważnie
Unikaj bagatelizowania: „Nie ma się czym stresować”. Lepiej powiedzieć: „To zupełnie naturalne, że się stresujesz. Chcesz o tym pogadać?”. Taka postawa pomaga dziecku poczuć się bezpiecznie. Nazwanie emocji i okazanie empatii aktywują w mózgu obszary odpowiedzialne za regulację emocjonalną. Słuchaj, okazuj cierpliwość i spokój. Nie doradzaj – może to przynieść przeciwny skutek.
6. Zaproponuj relaks, ale bez presji
Nie każdy nastolatek chce medytować. Ale możesz mu pokazać proste techniki oddechowe albo wspólnie wypróbować aplikację do relaksacji. Bez narzucania – z ciekawością. Możesz znaleźć na YouTube trening relaksacyjny Schultza, aplikację do relaksacji czy ćwiczenia uważności (mindfulness).
7. Po prostu bądź obok
Nie musisz mówić nic mądrego. Twoja obecność to już ogromne wsparcie. Wspólna herbata, serial, krótki spacer – to chwile, które pomagają odreagować i ładują emocjonalne baterie. Czasem najlepszym wsparciem jest po prostu obecność. Nie trzeba mówić, doradzać ani „motywować”. Wystarczy być blisko. Dzieci nie zawsze proszą o wsparcie wprost – ale czują, gdy są otoczone spokojem.
Notka o autorce: dr Barbara Ostrowska jest koordynatorką Programu Dyplomowego Matury Międzynarodowej IB DP, nauczycielką teorii wiedzy w Międzynarodowym Liceum Paderewski w Lublinie. Doktor psychologii, trener i egzaminator Organizacji Matury Międzynarodowej IBO. Współpracuje z wieloma organizacjami pozarządowymi, m.in. Fundacją Szkoła z Klasą oraz Fundacją Rozwoju Społeczeństwa Wiedzy THINK! Należy do społeczności Superbelfrzy RP. Posiada certyfikat MCE: Microsoft Certified Educator oraz Google Certified Educator. Niniejszy artykuł ukazał się w blogu Edukacja i Inspiracje, licencja CC-BY-SA.
