Istotnym mankamentem edukacji szkolnej w Polsce jest niewielka liczba zajęć praktycznych, które umożliwiają młodym ludziom rozwijać umiejętności przydatne na rynku pracy. W zasadzie można stwierdzić, że doświadczenia uczniowie zdobywają dopiero poza szkołą (najczęściej dzięki rozmaitym inicjatywom organizacji pozarządowych) lub dopiero w dorosłym życiu.
Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest miedzy innymi to, że młodzi ludzie często obawiają się samodzielności na rynku pracy, nie dostrzegają swoich talentów i umiejętności, a po rozpoczęciu pracy często muszą się uczyć od podstaw, jak dobrze wykonywać swoje obowiązki.
Od dłuższego czasu można zaobserwować w Polsce wiele inicjatyw w zakresie promocji przedsiębiorczości. Warto zachęcać młodych ludzi do zakładania własnych firm, zwłaszcza jeśli mają dobry pomysł na biznes, a już na etapie edukacji szkolnej lub akademickiej spędzili nad nim wiele czasu, przygotowując się do działalności gospodarczej. Z drugiej strony należy pamiętać, że predyspozycje do prowadzenia firmy ma raczej mniejszy niż większy odsetek młodych ludzi i że większość z nich trafi jednak do różnego rodzaju firm i instytucji podejmując pracę na etacie. Bez względu na to, którą ścieżkę rozwoju wybiorą młodzi ludzie, muszą oni starać się rozwijać w sobie zestaw cech i umiejętności, który ma istotny wpływ na to, jak potoczy się ich kariera.
Można do nich zaliczyć:
• przedsiębiorczość,
• umiejętność współpracy,
• komunikowanie się,
• nastawienie na rozwój,
• nastawienie na jakość i na potrzeby klientów,
• otwartość na zmiany,
• etyka działania.
Posiadanie powyższych cech bardzo ułatwia znalezienie pracy. Ta lista powstała na podstawie licznych kontaktów z pracodawcami i została opracowana przez Polskie Stowarzyszenie Zarządzania Kadrami oraz Fundację Rozwoju Kapitału Ludzkiego. Ponieważ rzadko na etapie edukacji szkolnej młodzi ludzie są w stanie rozwijać te umiejętności, powinni oni zwracać uwagę na różnego rodzaju inicjatywy, dzięki którym będą mogli rozwijać je poza szkołą, na przykład angażując się jako wolontariusze w projekty społeczne organizacji pozarządowych. W ten sposób w kontaktach z przyszłym pracodawcą (ale także myśląc o własnej firmie) będą bardziej pewni siebie w swoich wyborach. Co te pojęcia oznaczają?
Przedsiębiorczość
Postawa przedsiębiorcza przejawia się w różnych sferach działalności – biznesowej, publicznej, społecznej, także w życiu rodzinnym, a nawet w szkole. Jest to umiejętność podejmowania działań nakierowanych na pozytywną zmianę obecnej sytuacji i wykorzystywanie szans na własny rozwój. Przedsiębiorczość wiąże się także z entuzjazmem i wiarą we własne możliwości, konsekwencją w realizacji powierzonych zadań i własnych pomysłów, efektywnym wykorzystywaniem nowatorskich rozwiązań. Osoba posiadająca taką cechę może od czasu do czasu świadomie podejmować ryzyko biznesowe (np. w związku z „rozkręcaniem własnego interesu”), ale wówczas musi sprawdzać na bieżąco efekty finansowe prowadzonych działań, czyli nie może osiąść na laurach i stwierdzić: „Założyłem firmę, niech się sama teraz rozwija”. Warto aktywnie poszukiwać możliwości rozwoju własnej działalności (także gospodarczej), ale także w uzasadnionych przypadkach zgłaszać nowatorskie rozwiązania, które usprawnią twoją pracę w firmie, w której rozpoczyna się pracę.
Umiejętność współpracy
Ważną cechą każdego z nas powinna być umiejętność współpracy, czyli nastawienie na wspólne działanie, znajomość zadań, obowiązków i potrzeb innych (także kolegów i koleżanki z pracy), okazywanie szacunku innym - ich poglądom, wiedzy i pracy, którą wykonują. W pracy pomaga życzliwy stosunek do współpracowników, gotowość do niesienia pomocy i dzielenia się wiedzą, a także unikanie szkodliwej, rozbijającej pracę zespołową, wewnętrznej konkurencji.
Komunikowanie się
Warto rozmawiać z innymi – właściwe komunikowanie się polepsza zwykle naszą sytuację na rynku pracy, pomaga także rozwinąć własną działalność gospodarczą, bo przecież będziemy musieli kontaktować się konsumentami, innymi przedsiębiorcami, kolegami z pracy, urzędnikami, itp. Komunikowanie to przekazywanie informacji w sposób prosty i konsekwentny, dostosowanie używanego słownictwa do osoby, z którą się kontaktujemy, przekazywanie informacji w sposób przykuwający uwagę. Osoba, która posiada tą cechę, daje szansę wypowiedzenia się innym, zadaje precyzyjne pytania, czyta ze zrozumieniem dokumenty, listy, formularze, potrafi korzystać z informacji dostępnych w Internecie.
Nastawienie na rozwój
Świat się zmienia. Widać to chociażby po tym, jak szybko pojawiają się w naszych sklepach nowe modele komputerów, telewizorów, czy telefonów komputerowych. Dlatego warto się uczyć, aby być „na czasie”. I nie musi to być nauka „wszystkiego”, ale przede wszystkim tego, co nas interesuje i sprawia, że w danej dziedzinie możemy być lepsi od innych. Nastawienie na rozwój to umiejętność zdobywania, stałego aktualizowania i skutecznego wykorzystania wiedzy teoretycznej i praktycznych umiejętności związanych z pracą (obecną lub przyszłą). Warto więc stale aktualizować swoją wiedzę, aktywnie uczestniczyć w szkoleniach, warsztatach, seminariach, śledzić nowości rynkowe. Dobry pracownik czy przedsiębiorca dba o wykorzystanie posiadanej wiedzy w realizacji zadań, ale także wykorzystuje realizowane zadania do podnoszenia poziomu tej wiedzy, uczy się od innych (kolegów, współpracowników, partnerów biznesowych, klientów itd.).
Nastawienie na jakość i na potrzeby klientów
Prowadząc własny biznes trzeba być gotowym do zaspokajania potrzeb klientów. Dobry biznes polega na tym, aby zagwarantować swoim klientom oczekiwany poziom jakości (nie zawsze najwyższy, gdyż nie zawsze oczekują oni najwyższego standardu, za który będą musieli zapłacić bardzo dużo). Nastawienia na jakość będzie oczekiwał także pracodawca. W związku z tym musimy mieć świadomość znaczenia jakości towarów i usług dla klientów, kosztów wynikających z ich złej jakości, a także szybko i skutecznie reagować na pojawiające się problemy w tym zakresie. W związku z tym warto monitorować jakość pracy własnej i swoich podwładnych i dążyć do ciągłej jej poprawy. Aby to osiągać dobry przedsiębiorca (zarówno mały, jak i duży) stara się poznać potrzeby klientów, rozwija współpracę z nimi, wywiązuje się z wszelkich zobowiązań wobec nich, dba o utrzymanie odpowiednich, partnerskich relacji. Najlepsi zachęcają także klientów do współpracy w działaniach, które dotyczą standardów ich obsługi.
Otwartość na zmiany
Otwartość na zmiany to umiejętność aktywnego przyczyniania się do wprowadzania korzystnych dla firmy i jej klientów zmian poprzez m.in. uznanie konieczności zmian za niezbędny element działania firmy (własnej lub tej, w której pracujemy), oraz stałe poszukiwanie innowacji. Kompetentna osoba w tej dziedzinie może wskazywać korzyści ze zmian innym pracownikom i budować atmosferę sprzyjającą ich wdrażaniu.
Etyka działania
Pracodawcy nie są zainteresowani zatrudnianiem osób, które nie działają zgodnie z prawem. Także prowadząc własną firmę nie chcemy współpracować z osobami i firmami, które mogą nas oszukać. Postawę etyczną można opisać jako poszanowanie praw i godności innych osób, unikanie fałszywej „lojalności” wobec współpracowników i partnerów biznesowych, utrzymywanie odpowiedniego dystansu z klientami i dostawcami firmy – unikanie sytuacji mogących budzić wątpliwości natury prawnej czy moralnej.
Powyższe kompetencje są kluczowymi cechami, które decydują o sukcesie na rynku pracy. Powinny być już rozwijane na poziomie edukacji szkolnej, od szkoły podstawowej do matury, ponieważ w dużej części o naszej życiowej postawie decydują właśnie lata, które spędzamy na nauce i zabawie z rówieśnikami. To, że w polskiej szkole brakuje zajęć praktycznych, które rozwijałyby te umiejętności, jest jedną z największych szkód, jaki polski system edukacji sprawia młodym ludziom. Brak tych wykształconych umiejętności jest w dużej mierze przyczyną bezrobocia wśród absolwentów uczelni wyższych. Warto również podkreślić, że cechy te powinny być rozwijane w całym naszym życiu zawodowym i osobistym – można je bowiem zaliczyć podstawowych umiejętności procesu edukacji przez całe życie.
