Kreatywność to umiejętność twórczego myślenia. Jej podstawę stanowi wykorzystanie wyobraźni, czerpanie z niej pełnymi garściami, czego skutkiem jest cudowna możliwość przekraczania granic: w życiu codziennym, w rozwiązywaniu wszelkiego typu problemów, w zapamiętywaniu informacji, w nauczaniu czy wreszcie w osiąganiu wolności osobistej. Samo używanie kreatywności jest jak używanie mięśni – im więcej je ćwiczymy, tym bardziej się one rozwijają, a to powoduje , że tym chętniej chcemy z nich korzystać.
W życiu codziennym
Kreatywność sprzyja wymyślaniu nowych pomysłów. Umożliwia stawianie czoła sytuacjom lub problemom, z jakimi wcześniej nie mieliśmy do czynienia. Służy, gdy szukamy sposobu porozumienia się z osobą, która nie mówi w tym samym języku, co my. Jest oczywista przy próbie stworzenia nowej hipotezy naukowej czy pomysłu na produkt bądź usługę w biznesie, kiedy wychodzimy poza schemat sztampowego myślenia. Jest bardzo ceniona na rynku pracy i to nie tylko w odniesieniu do wszelkiego rodzaju twórców, ale do działalności w każdej dziedzinie życia.
Umiejętność twórczego myślenia jest obok wiedzy i inteligencji niezbędnym składnikiem mądrości życiowej.
Dlaczego? Mądrość wiąże się z podejmowaniem właściwych decyzji, a do tego potrzebujemy: wiedzy, która poszerza nasze horyzonty, inteligencji, która pozwala tą wiedzę wykorzystywać we właściwy sposób oraz przede wszystkim kreatywności, dzięki której możemy zawsze świeżym spojrzeniem postrzegać otaczający nas świat.
Okazuje się, że w rozwijaniu umiejętności twórczego myślenia pomocne jest czytanie literatury pięknej, ale nie tylko. Dzięki kreatywności możemy przewidywać rozwój fabuły, wchodzić z nią w interakcję, zastanawiać się, jak my zachowalibyśmy się w danej sytuacji czy wyobrażać sobie świat przedstawiony, a przez to poszerzać nasze rozumienie rzeczywistości i lepiej radzić sobie w realnym życiu.
W rozwiązywaniu problemów
Dobrym przykładem wykorzystania kreatywnego myślenia jest metoda burzy mózgów, która jest świetnym sposobem na pokonywanie trudności, jakie napotykamy w życiu. Dotyczy ona grupy ludzi lub jednej osoby zastanawiającej się nad rozwiązaniem jakiegoś problemu (wtedy to będzie burza jednego mózgu) poprzez podawanie dowolnej liczby pomysłów, jak to zrobić.
Kreatywność pomaga fantazjować – trzeba mieć świadomość, że nawet początkowo absurdalne pomysły finalnie mogą okazać się wartościowe i dlatego nie powinny być przez nikogo (bądź przez siebie) krytykowane, oceniane czy komentowane. Można korzystać z wcześniej zgłoszonych pomysłów, zmieniać je, rozwijać i dowolnie je modyfikować oraz korzystać z sugestii innych osób.
Dopiero po zgromadzeniu wszystkich propozycji następuje ich ocena, wybór najtrafniejszego rozwiązania i wprowadzenie go w życie. W ten sposób dzięki kreatywności ćwiczymy giętkość myślową i oryginalność podejścia do rozwiązywania trudnych sytuacji.
W zapamiętywaniu informacji
Okazuje się, że kreatywnie można podejść również do planowania strategii zapamiętywania, przechowywania i przypominania faktów – są to tzw. mnemotechniki. Jednym z najstarszych sposobów robienia tego jest pałac pamięci, zwany też rzymskim pokojem. Jest to metoda, w której zapamiętywane informacje kojarzymy w wyobraźni z miejscami w rzeczywistym lub wymyślonym otoczeniu, co pozwala zapamiętać długie listy faktów, całe wykłady lub przemówienia, ich kolejność i porządek.
Dzięki kreatywności zasób naszej wiedzy może w ten sposób niesamowicie się powiększyć, a twórcze zapamiętywanie bardzo ułatwić codzienne funkcjonowanie.
Podobną metodą jest łańcuchowa metoda skojarzeń, w której elementy do zapamiętania łączymy w wyobraźni w całość.
W wyniku tego powstaje łańcuch skojarzeń tworząc swego rodzaju historyjkę, która, by zostać łatwiej zapamiętana, powinna być dynamiczna, pełna akcji, mieć zabarwienie emocjonalne, angażować wszystkie zmysły.
W nauczaniu
Wielu ludzi zastanawia się, skąd bierze się kreatywność. Picasso powiedział kiedyś, że wszystkie dzieci są urodzonymi artystami. Wyzwaniem okazuje się pozostać artystą, gdy się dorasta. Bycie artystą wiąże się z posługiwaniem się swoją kreatywnością. Kreatywność to umiejętności twórcze, z którymi każdy z nas się rodzi, ale niekoniecznie w późniejszym życiu je wykorzystuje, ponieważ często gubimy je gdzieś w trakcie naszej edukacji.
Dzieje się tak wtedy, gdy zbyt często korzystamy z testów z ustalonym zbiorem poprawnych wyników (a przecież w życiu do większości problemów nie mamy klucza odpowiedzi), kiedy uczymy się czegoś na pamięć bez zrozumienia istoty informacji, które przyswajamy lub gdy naukę traktujemy jak „zło konieczne”, a nie jak zabawę, która jest dla dziecka gwarancją twórczego podejścia do życia.
Jednak niekoniecznie tak musi być. Wykorzystanie kreatywności w nauczaniu języka może się wiązać z napisaniem wiersza czy krótkiego opowiadania lub z tzw. „pisarstwem fanów”. Jest to praktyka pisania opowieści o bohaterach literackich stworzonych przez innych. Inny sposób używania kreatywności dostarcza słownik. Uczniowie mogą np. tworzyć słowa lub wynajdywać nowe idiomy.
Nauki przyrodnicze także pozwalają odnaleźć się na tym polu. Tutaj czynnością twórczą będzie zaprojektowanie eksperymentu czy stworzenie historyjki obrazkowej ilustrującej kluczowe pojęcia lekcji czy najważniejsze wyniki tegoż eksperymentu.
Matematyka wielu nie kojarzy się z jakąkolwiek kreatywnością. Jednak i tu używamy wyobraźni np. przy próbie zrozumienia pojęć w przestrzeni dwu- lub trójwymiarowej, gdzie bardzo pomocna jest wizualizacja istniejących w nich figur czy brył geometrycznych.
W osiąganiu wolności osobistej
Na zakończenie trzeba podkreślić, że aby kreatywność mogła się ujawnić niezbędna jest odwaga człowieka, który ją prezentuje. Chcąc dać jej wyraz nie można przestraszyć się płynięcia pod prąd istniejącej na świecie bylejakości i przekraczania utartych schematów ludzkich zachowań. Taka postawa z kolei pociąga za sobą bycie wolnym.
Wolność osiągamy wtedy, gdy dzięki kreatywności mamy do wyboru wiele dróg, nie jesteśmy zdeterminowani do jednej wybranej przez wszystkich, widzimy przed sobą różne możliwości, i jesteśmy w stanie podjąć wobec nich sensowną decyzję. Osiągnąć to wszystko możemy właśnie dzięki umiejętności twórczego myślenia.
Artykuł inspirowany książką Roberta J. Sternberga, Lindy Jarvin i Eleny L. Grigorenko „Mądrość, inteligencja i twórczość w nauczaniu” oraz seminarium o kreatywności z 6.03.2019 r. organizowanym przez LSCDN i Bibliotekę Pedagogiczną im KEN w Lublinie.
Notka o autorce: Adriana Kawecka jest nauczycielką, bibliotekarzem, opiekunem koła bibliotecznego w Międzynarodowym Liceum Paderewski w Lublinie. Niniejszy artykuł ukazał się w blogu Edukacja i Inspiracje, licencja CC-BY-SA.
