15 stycznia 2016 Wikipedia, największa encyklopedia w historii ludzkości, skończyła 15 lat. To dlatego w niektórych kalendarzach można już znaleźć oznaczenie - Dzień Wikipedii. Od momentu jej powstania tysiące wolontariuszy z całego świata poświęciły swój czas i energię, by podzielić się wiedzą. Z każdym człowiekiem na Ziemi, za darmo, bez warunków wstępnych. Może warto ją bardziej efektywnie wykorzystać też w szkole?
Wikipedia jest jedyną spośród pierwszej dwudziestki najczęściej odwiedzanych stron internetowych, która nie śledzi swoich użytkowników, nie wyświetla reklam ani nie należy do dużego koncernu. Jej właścicielami są jej twórcy: najczęściej anonimowi internauci.
Również w Polsce Wikipedia należy do najpopularniejszych stron internetowych, w tym w kategorii edukacja jest absolutnym liderem. Jednak w nauczaniu szkolnym znajduje wciąż dość ograniczone zastosowanie. Warto poznać możliwości tego serwisu i uświadomić sobie korzyści edukacyjne, jakie przynosi bardziej kreatywne jego wykorzystanie. Nie jest to źródło naukowe, ale potężny zasób informacji (ponad 1,1 miliona haseł w języku polskim), z której możemy skorzystać i przetworzyć w wiedzę.
Kreatywne korzystanie z zasobów Wikipedii
Treści merytoryczne Wikipedii mogą stanowić również podstawę do wizualizacji i utrwalania wiedzy przy pomocy innych narzędzi edukacyjnych dostępnych bezpłatnie w sieci. Mamy różne style uczenia się i każdy z nas w nieco odmienny sposób uczy się. Jedni korzystają z tekstów i je zapamiętują, inni potrzebują obrazów lub dźwięków, a jeszcze inni – muszą coś zrobić, aby się nauczyć. Używając treści haseł Wikipedii możemy zatem stworzyć różne gry i zabawy, quizy, scenariusze, kursy itp. W ten sposób możemy uczyć się efektywniej korzystając z dostępnych narzędzi TIK (np. bez problemu możemy powiązać treści z Wikipedii z różnymi grami i zabawami platformy LearningApps).
Poprawianie Wikipedii
Wikipedia to dzieło społeczności internautów. Może się okazać, że niektóre hasła nie są dostatecznie dobrze opracowane. Co wtedy? Można je zmienić! Zamiast narzekać, że coś jest napisane w sposób niepoprawny lub niedoskonały, bez najmniejszych problemów można dane zagadnienie edytować, rozbudowywać, ulepszać. I każdy może to zrobić. Wskazówki dla początkujących Wikipedystów są tutaj: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki.
Jednym z ciekawszych przykładów działań "naprawczych" jest projekt „Wiki-Ekonomia. Edukacja ekonomiczna z wykorzystaniem Wikipedii”, prowadzony przez Think Global we współpracy z Narodowym Bankiem Polskim. Może on zainteresować zwłaszcza nauczycieli i wykładowców zajmujących się tematyką ekonomiczną w szkołach i uczelniach. Lista 800 poprawionych w dwóch edycjach projektu haseł dostępna jest na stronie projektu w Wikipedii: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Projekty_instytucjonalne/Wiki-Ekonomia. Taki zasób treści ekonomicznych, z których można korzystać swobodnie dzięki opisanej wyżej licencji CC-BY-SA, daje możliwość opracowania wielu nowych, ciekawych i wartościowych dydaktycznie narzędzi edukacyjnych TIK.
Nic nie stoi na przeszkodzie, aby podobne projekty „naprawcze” rozwijać i w innych dziedzinach nauki.
Poszanowanie praw autorskich
Na koniec jeszcze coś dla miłośników CTRL C i CTRL V (kopiuj – wklej). Treści Wikipedii oznaczone są licencją Creative Commons CC-BY-SA (uznanie autorstwa, na tych samych warunkach). Pełna treść licencji dostępna jest pod linkiem: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.pl. Jakie dzięki temu mamy prawa?
Licencja oznacza, że:
- możemy dzielić się (kopiować, używać i rozpowszechniać) daną treść w dowolnym medium i formacie;
- możemy dowolnie przerabiać tę treść (remiksować, zmieniać, tworzyć nową na jej bazie);
- możemy powyższe czynić dla dowolnego celu, także komercyjnego;
- jeśli już skorzystamy z opublikowanej i oznaczonej taką licencją treści, tego prawa nie można nam odwołać, nawet jeśli twórca tej treści ją usunie.
Ale to są także pewne obowiązki:
- utwór i jego autora należy odpowiednio oznaczyć [uznanie autorstwa - BY] - przy czym nie mamy narzuconego żadnego sposobu, w jaki dokonamy takiego oznaczenia;
- każda inna osoba będzie mogła z naszego utworu korzystać na tych samych warunkach [SA], z jakich my skorzystaliśmy z danej treści Wikipedii. Inaczej mówiąc nasz utwór również musi być taką samą licencją;
Inaczej mówiąc zawsze rezultat naszej pracy powinien być oznaczony taką samą licencją Creative Commons: CC-BY-SA (najlepiej wraz z podaniem linku do treści licencji podanego wyżej).
***
Dzięki Wikipedii możemy bardzo dobrze rozwijać kompetencje informacyjne uczniów, w tym wyszukiwanie, przetwarzanie i syntetyzowanie informacji czy korzystanie ze źródeł. Wspólna praca nad hasłami w klasie i przestrzeni wirtualnej (na odległość) świetnie rozwija też umiejętność współpracy w zespole. Korzystajmy zatem z niej także w szkole!
(Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym Edunews.pl, zajmuje się edukacją i komunikacją społeczną, realizując projekty społeczne i komercyjne o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Jest również członkiem grupy Superbelfrzy RP).
