Nie możemy zapomnieć, że autyzm dotyka zarówno dzieci nisko, jak i bardzo wysoko funkcjonujące. O Zespole Aspergera natomiast mówimy w odniesieniu do osób, które pozostają w normie intelektualnej, mówią płynnie, chociaż ze specyficzną melodią w głosie i nie są społecznie wyobcowane. Ich zachowania społeczne natomiast można określić jako dziwne, niezrozumiałe lub znacznie różniące się od przeciętnych osób. Wszystkich zachowań społecznych i właściwych relacji musimy takie osoby uczyć często przez całe życie, gdyż nie są one dla nich tak oczywiste. Do tej kategorii zalicza się ludzi o bardzo różnym poziomie inteligencji. Niektóre osoby z ZA mają naprawdę duże możliwości intelektualne i często osiągają sukcesy w świecie nauki.
Dzieci ze spektrum autyzmu wymagają od nas nauczycieli, pedagogów, psychologów i rodziców szczególnego, systematycznego i konsekwentnego podejścia terapeutycznego. Wymagają na pewno całościowej opieki, przemyślanych i często niesztampowych, dostosowanych do indywidualnych potrzeb i możliwości metod i form pracy edukacyjnej i terapeutycznej. Takich, które wydobędą z nich często bardzo duży potencjał, mimo wielu zaburzeń sensorycznych, percepcyjnych, komunikacyjnych i społecznych. Im szybsze włączenie terapii u takich dzieci, tym większe szanse na zniwelowanie zaburzeń.
Od ponad dwudziestu lat pracujemy w szkolnictwie specjalnym z uczniami o zróżnicowanych niepełnosprawnościach intelektualnych, w tym również z dziećmi ze spektrum autyzmu. Od jakiegoś czasu mamy także możliwość pracy w szkole ogólnodostępnej z dzieckiem z Zespołem Aspergera. Wszyscy Ci uczniowie są niezwykle wymagający i potrzebują wielu różnorodnych oddziaływań terapeutycznych. Z uwagi na to, że od wielu lat jesteśmy pasjonatkami Technologii Informacyjno- Komunikacyjnych i z dużym zaangażowaniem i pasją wdrażamy TIK na swoich lekcjach, postanowiłyśmy w podobny sposób oddziaływać na uczniów ze spektrum autyzmu. Mimo wątpliwości i sceptycyzmu wielu nauczycieli, dziś z pełną świadomością możemy postawić tezę, że umiejętne stosowanie i wykorzystywanie nowoczesnych technologii w terapii dzieci niepełnosprawnych intelektualnie, w tym dzieci ze spektrum autyzmu przynosi duże efekty. Nie oznacza to oczywiście, że TIK sprawdzi się w przypadku wszystkich uczniów z takimi dysfunkcjami. Na pewno nie wprowadzamy tabletu kiedy odnotowujemy zachowania niepożądane, w szczególności wywołane w sytuacji, kiedy dziecko musi się z nim rozstać. Nauczmy dzieci, że jest czas na pracę manualną i pracę z tabletem. Wykorzystajmy go również jako formę wzmocnienia (nagrody), przy eliminowaniu niewłaściwych zachowań.
Bardzo ważne jest, by odpowiednio ocenić szanse, predyspozycje i potrzeby dziecka. Rolą nauczycieli i rodziców jest umiejętne wyselekcjonowanie właściwych ćwiczeń i aplikacji, które pomogą ich dziecku, w rozumieniu mowy, będą pomocne w tworzeniu systemu motywacji, pomogą i uatrakcyjnią pracę z planami aktywności, czy wreszcie wykorzystają je do ćwiczeń generalizacji. Jak w przypadku każdego innego ucznia, praca z tabletem nie ma być celem samym w sobie, ale środkiem do celu.
Wykorzystując różnorodne aplikacje tabletowe i narzędzia tikowe oddziaływać możemy na wile dysfunkcji tych uczniów. W niniejszym artykule chcemy zaprezentować kilka sprawdzonych, przetestowanych i stosowanych przez nas aplikacji tabletowych, które w większości dostępne są bezpłatnie. Wszystkie przetestowane aplikacje na bieżąco opisujemy na naszym blogu www.specjalni.pl oraz na naszym fan page na Facebooku https://www.facebook.com/specjalniblog/, dzielimy się tam wiedzą i doświadczeniem nie tylko z nauczycielami, ale także rodzicami, dla których bardzo często terapia i edukacja takich dzieci sprawia duże trudności.
Nowoczesne technologie oferują coraz ciekawsze rozwiązania wspierające rozwój uczniów z ASD. Tablety są bardzo dobrym rozwiązaniem w terapii i edukacji takich dzieci, ponieważ ich atutem jest mobilność. Dzieci mogą nie tylko pracować w szkole, ale również kontynuować terapię w domu, wykorzystując aplikacje zainstalowane w szkole. Na naszych lekcjach tablet jest nieodłączną częścią zajęć, służy nie tylko do kształtowania konkretnych umiejętności, wykorzystujemy go także do planowania aktywności dziecka podczas lekcji.
Wykorzystujemy do tego polską aplikację Przyjazny Plan. Aplikacja ta pozwala nauczyć dziecko wykonywania poszczególnych czynności bez podpowiedzi. Forma i rodzaj planu zależy od wieku i możliwości uczniów, plany mogą składać się ze zdjęć lub z napisów. Możemy ustawić czas trwania poszczególnych aktywności. Przyjazny Plan to również świetne rozwiązanie w pracy z dzieckiem z zespołem Aspergera, pozwala on zaplanować wszystkie zadania przygotowane dla ucznia eliminując tym samym zachowania niepożądane i porządkując przebieg zajęć. Przyjazny Plan składa się z dwóch aplikacji. Jedna przeznaczona dla dzieci, wyświetla przypisane uczniowi plany aktywności. Druga aplikacja Przyjazny Plan Menedżer używana jest przez nauczyciela, który planuje i wprowadza poszczególne aktywności dziecka. Aplikacja ta jest w pełni bezpłatna, można z niej korzystać zarówno w szkole jak i w domu. Ułatwieniem dla nauczycieli i rodziców mogą być filmiki instruktażowe, które krok po kroku opisują sposób tworzenia takich planów. Instrukcja obsługi – plik pdf i filmiki instruktażowe.
Tablety możemy także wykorzystać do tego, aby usprawniać zaburzone funkcje komunikacyjne i rozwijać umiejętności społeczne. My proponujemy w pierwszej fazie terapii wykorzystanie na przykład aplikacji AUTIMO. Pomaga ona opanować tę umiejętność w ciekawy sposób. Dzieci podczas gry uczą się rozpoznawać smutek, radość, zaskoczenie złość, strach. Aplikacja zawiera trzy gry: pary, intruz i zagadki oferując za każdym razem dwa poziomy. które dobieramy do wieku i poziomu funkcjonowania dziecka. Pierwsza gra, jako jedyna dostępna w wersji bezpłatnej, polega na dobieraniu w pary twarzy wyrażających takie same emocje, w wersji łatwiejszej (dziecko dobiera te same emocje u tych samych osób) i trudniejszej( dziecko dobiera te same emocje u różnych osób). Wersja płatna oferuje nam 2 kolejne gry oraz pozwala rodzicom śledzić postępy swojego dziecka dzięki statystykom dotyczącym czasu gry, oraz osiągniętego wyniku. Zob. więcej na naszym blogu.
Do usprawniania orientacji przestrzennej oraz rozwoju mowy wykorzystujemy aplikację Orientacja w przestrzeni. Aplikacja ta, oferuje wiele różnych środowisk, przedstawia ćwiczenia i trening podstawowych pojęć przestrzennych, różnicowania prawej i lewej strony oraz przyswojenie nowych pojęć: w prawo, w lewo, pierwszy – ostatni, zaraz przed – zaraz po, na górze – na dole. W zadaniach zawarte są również pojęcia, takie jak nad – pod, obok, przed, pośrodku i między, pierwszy, ostatni, przedostatni, wewnątrz, w środku.
Program udostępnia ćwiczenie orientacji przestrzennej w środowisku, które dzieci znają i z którym wiążą własne doświadczenia lub posiadają o nim podstawową wiedzę. Umożliwia trenowanie i wspomaga utrwalanie poszczególnych pojęć w płaszczyźnie poziomej, w kierunku przód – tył oraz płaszczyźnie pionowej. Dzieci uwielbiają tę aplikację ponieważ jej kolorystyka, przyjazna grafika zachęca do pracy z nią. Zróżnicowany poziom trudności sprawia, że każde dziecko ma szansę osiągnąć sukces. Niewątpliwie aplikacja ta przyczynia się do ćwiczeń w rozumieniu mowy, gdyż rozwiązuje zadania po wysłuchaniu polecenia.
Inną propozycją rozumienia dźwięków, które są początkowym etapem nauki mowy, jest aplikacja/gra Na wsi, w której dziecko uczy się rozpoznawania zwierząt mieszkających na wsi na podstawie odgłosów, które wydają. To bardzo prosta, intuicyjna gra, dzięki której nasi uczniowie usprawniają również koncentrację uwagi, koordynacje słuchowo – wzrokową oraz wzrokowo – ruchową. Zadanie dziecka polega na wskazaniu palcem zwierzęcia, którego głos usłyszał. Po każdym z etapów gry dziecko otrzymuje nagrodę. Aplikację tę wykorzystujemy na zajęciach z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie w stopniu umiarkowanym i znacznym oraz z dziećmi z autyzmem. Zob. więcej na naszym blogu.
Do usprawniania technik szkolnych, sprawdzi się na pewno Wesoły alfabet – doskonała gra/aplikacja do nauki czytania i ćwiczenia mowy, jest dobrze udźwiękowiona. Świetna dla dzieci zarówno nisko jak i wysoko funkcjonujących ze spektrum autyzmu. Gra zaprojektowana została w taki sposób, aby mogły z niej korzystać zarówno małe, jak i starsze dzieci. Podczas układania każdego słowa animowane literki uczą dziecko prawidłowej wymowy – po ułożeniu pokazuje się obrazek, a lektor czyta krótki opis słowa. W krótkim czasie dziecko będzie znało znaczenie kolejnych słów oraz wymowę polskich liter. Uczniom ze spektrum autyzmu praca z tą aplikacją sprawia wiele radości i dostarcza dodatkowych bodźców do pracy.Aplikacja jest częściowo płatna. Zob. więcej na naszym blogu.
Matematyka dla dzieci to aplikacja, która na pewno pomoże nauczyć podstawowych umiejętności matematycznych dzieci z autyzmem. Atutem tej aplikacji jest atrakcyjny interfejs użytkownika. Poza tym gra jest bardzo prosta w użyciu, gdyż menu jest intuicyjne i nawet dzieci nisko funkcjonujące poradzą sobie z przejściem do poszczególnych zadań. Aplikacja posiada także wybór kreatywnych i aktywizujących uczniów łamigłówek.
Bardzo często nasi uczniowie mają problemy z koordynacją wzrokowo- ruchową. Trudności sprawiają im czynności, które wymagają sprawności manualnej i precyzji. Bardzo pomocną w usprawnianiu tych funkcji może okazać się aplikacja-gra Follow The Line. Polega ona na pokonywaniu torów przeszkód, labiryntów za pomocą palca przesuwającego się po tablecie. Są też inne odmiany tej aplikacji, polegające np. na pokonywaniu labiryntów, torów przeszkód z wykorzystaniem dwóch dłoni.
Nieodłącznym, koniecznym elementem terapii i edukacji dzieci ze spektrum autyzmu jest generalizacja. Aplikacja ClassIt – Jeu des catégories! to doskonałe wsparcie do ćwiczeń związanych z uczeniem generalizacji dzieci z autyzmem. Dziecko uczy się rozpoznawać kategorie dobierając odpowiednie zdjęcia i rysunki: zwierząt, ubrań, pojazdów, roślin, owoców, warzyw, kształtów i kolorów. Po każdym rozwiązanym zadaniu pojawia się motywująca animacja. Do wyboru mamy pięć poziomów trudności. Classit pozwala także usprawniać logiczne myślenie, koncentrację, koordynację wzrokowo-ruchową. Dzięki zakładce progres możemy na bieżąco śledzić postępy dziecka. Zob. więcej na naszym blogu.
Dziecko z autyzmem ma słabe wyczucie czasu, nie ma umiejętności planowania i organizowania pracy, czy nawet dnia. Dlatego zawsze warto określać jak długo będzie ono wykonywało konkretne zadanie. Pomoże w tym aplikacja Kids Timer. Aplikacja oferuje nam dwa zegary. Niebieski odlicza czas do 12 minut, czerwony do godziny. Po upływie czasu dziecko usłyszy powiadomienie i będzie mogło zakończyć ćwiczenie. Time In to kolejna aplikacja do wizualizacji upływu czasu. Tarcza zegara wypełniona jest kolorem i pokazuje ile czasu upłynęło i ile czasu jeszcze zostało, w tle słyszymy muzykę. Wersja płatna oferuje nam tworzenie harmonogramów składających się z serii zegarów. Możemy dostosować obrazy, dźwięki, animacje (wersja darmowa umożliwia zaplanowanie dwóch aktywności). Dzięki zastosowaniu timerów nasz uczeń nie dopytuje się już co chwila ,,kiedy kończymy”. Udało nam się także w znacznym stopniu wyeliminować zachowania niepożądane.
infografika(1)Szeroki wybór innych dostępnych i sprawdzonych przez nas aplikacji na platformę Android przedstawiłyśmy w postaci INFOGRAFIKI, która mamy nadzieję okaże się pomocna w Państwa poszukiwaniach i wyborze najbardziej atrakcyjnych i odpowiednich aplikacji tabletowych. Kolejna INFOGRAFIKA z aplikacjami działającymi na platformie iOS już w przygotowaniu. Zapraszamy do odwiedzin naszego bloga i strony na Facebooku, gdzie każdego dnia dzielimy się z Państwem naszym doświadczeniem w pracy z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Jesteśmy również otwarte, na wszelką pomoc w postaci szkoleń rad pedagogicznych oraz warsztatów dla zainteresowanych nauczycieli.
Notka o autorkach: Zyta Czechowska i Jolanta Majkowska są nauczycielkami w Zespole Szkół Specjalnych w Kowanówku i członkiniami społeczności Superbelfrzy RP. Prowadzą blog www.specjalni.pl. Niniejszy artykuł ukazał się w blogu Superbelfrów. Licencja CC-BY-SA.
