Co jest kluczem do sukcesu? Inteligencja? Inteligencja emocjonalna? Elastyczność? Skupienie? A może nasze nastawienie i wiara, że nam się uda? Sposób, w jaki my, nauczyciele, postrzegamy naszych uczniów, ich możliwości i zdolności ma niebagatelne znaczenie dla ich wyników.
Badania Rosenthala i Jacobsona (1968)[1] dotyczące efektu Pigmaliona, o których pisałam w artykule Uczenie się +1[2], doskonale ilustrują to założenie. Tymczasem badania neuronauk i psychologii[3] pokazują, że inteligencja i zdolności są cechami, które można rozwijać. O wiele bardziej niż wrodzonymi talentami i rozwiniętymi umiejętnościami powinniśmy interesować się procesem uczenia się z motywacyjnego punktu widzenia, ponieważ to one są kluczem do sukcesu naszych uczniów.
Carol Dweck[4][5], profesor Uniwersytetu Stanforda, zauważyła, że uczniowie posiadający nastawienie rozwojowe (ang. growth mindset) osiągają wyższe wyniki niż uczniowie posiadający nastawienie sztywne (ang. fixed mindset). Angela Lee Duckworth[6] z kolei zwraca uwagę na wytrwałość (ang. grit), jako cechę wyróżniającą ludzi sukcesu. Wytrwałość jest jednym ze skutków nastawienia rozwojowego. Nastawienie takie prowadzi do motywacji do uczenia się nowych rzeczy, przezwyciężania trudności, postrzegania ich jako wyzwań i wysiłku w drodze do sukcesu. W przeciwieństwie do uczniów ze sztywnym nastawieniem, uczniowie o nastawieniu rozwojowym podchodzą do zadań z większą motywacją, wytrwałością i optymizmem, nie zrażają się trudnościami i uczą się na porażkach, wierzą, że mogą nauczyć się wszystkiego.
Co my, nauczyciele, możemy zrobić, aby rozwijać w uczniach to nastawienie? Spróbujmy:
- chwalić – nie jednak za wynik czy inteligencję, ale za pracę, wysiłek i rozwój;
- budować w uczniach poczucie wewnątrzsterowności, poczucie, że sukces zależy od nich, a nie od zewnętrznych czynników;
- uczyć, że porażka nie jest tragedią, ale elementem procesu uczenia się i drogi do sukcesu;
- kształcić wytrwałość w przezwyciężaniu trudności i samodzielność, nie wyręczać;
- pokazywać, że cenniejsza jest próba osiągnięcia celu nawet w świetle porażki niż poddanie się i nie podjęcie wyzwania;
- zmieniać komunikaty z „nie potrafię tego zrobić” na „jak mogę pokonać trudności”;
- dawać informację zwrotną wskazującą na strefę najbliższego rozwoju;
- inspirować i modelować pasję do uczenia się na swoim przykładzie.
Od czego zacząć? Przede wszystkim od przekazania uczniom informacji o nastawieniu rozwojowym. W trakcie zgłębiania tego zagadnienia znalazłam wiele ciekawych materiałów, które mogą być doskonałym początkiem dyskusji na ten temat (znajomość angielskiego jednak konieczna):
Lekcja Ted-Ed na temat nastawienia rozwojowego
Darmowy kurs dla nauczycieli dotyczący nastawienia na rozwój
Skrypt lekcji dotyczących nastawienia na rozwój od Khan Academy
Bibliografia:
[1] Rosenthal, R., & Jacobson, L. (1968). Pygmalion in the classroom: Teacher expectation and pupils’ intellectual development. New York: Holt, Rinehart and Winston.
[2] Ostrowska, B. (2015). Uczenie się +1. Zaczerpnięto z: http://www.superbelfrzy.edu.pl/rodzicom/uczenie-sie-1/
[3] Dweck, C. (2006). Mindset: The new psychology of success. New York: Random House.
[4] Blackwell, L., Trzesniewski, K., & Dweck, C. S. (2007). Implicit theories of intelligence predict achievement across an adolescent transition: A longitudinal study and an intervention. Child Development, 78, 246–263.
[5] Paunesku, D., Walton, G. M., Romero, C. L., Smith, E. N., Yeager, D. S., & Dweck, C. S. (2015). Mindset interventions are a scalable treatment for academic underperformance. Psychological Science.
[6] Lee Duckworth, A. (2003). The key to success? Grit. Zaczerpnięto z: https://www.youtube.com/watch?v=H14bBuluwB8
Notka o autorce: dr Barbara Ostrowska – psycholog, trener, nauczyciel Międzynarodowych Szkół Paderewski w Lublinie, członek grupy Superbelfrzy RP. Prowadzi szkolenia dla nauczycieli i koordynuje projekty europejskie w swojej szkole. Niniejszy artykuł ukazał się w blogu Superbelfrów. Licencja CC-BY-SA.
