Dużo mówimy o angażowaniu uczniów w uczenie się. A mniej o angażowaniu nauczycieli w nauczanie. Chęć pracy jako nauczyciel nie jest dana nauczycielowi na zawsze. Nawet, jeśli na początku miał dużą motywację do pracy w szkole, to po pewnym czasie może ona wygasnąć. Obserwujemy zwiększoną liczbę rezygnacji z zawodu. Wielu nauczycieli jest zmęczonych nauczaniem zdalnym, przy braku wsparcia ze strony władz i społeczeństwa.
Kiedy nauczyciele czują się zaangażowani w swoją pracę, to korzyści odnoszą nie tylko uczniowie i ich proces uczenia się, ale też poprawia się samopoczucie nauczycieli. Znalezienie sposobów wspierania zaangażowania nauczycieli jest więc ważne dla uczniów i dla nauczycieli. Rebecca Collie opublikowała badania na ten temat w Social Psychology of Education (Collie, 2021b).
W badaniu zaplanowano i zbadano skutki trzech form wsparcia nauczycieli związane z większym zaangażowaniem nauczycieli. Warto przeanalizować sposoby wsparcia, które zaproponowano.
- Pomocna informacja zwrotna. Udzielanie nauczycielom informacji zwrotnych, które są pomocne w poprawie ich praktyki nauczania.
- Umożliwienie nauczycielom udziału w podejmowaniu decyzji, poprzez zabieranie głosu w sprawie decyzji podejmowanych w szkole.
- Budowanie współpracy nauczycieli z dyrektorami szkół w celu pomocy w zarządzaniu klasą i w kwestiach dyscypliny.
Badacze zajmowali się również wpływem tych strategii na zaangażowanie nauczycieli, gdy spotykają się oni z destrukcyjnymi zachowaniami uczniów. Odnosi się to do zachowań uczniów, które utrudniają efektywną naukę (np. krzyczenie, hałaśliwość, przeszkadzanie w prowadzeniu lekcji). W oczywisty sposób takie zachowania mogą wpływać na obniżenie zaangażowania nauczyciela w jego pracę.
Badaniami objęto 12955 nauczycieli w 827 szkołach z czterech krajów: Australii, Kanady, Anglii i Stanów Zjednoczonych. Wyniki badań były we wszystkich krajach podobne.
Wszystkie wymienione sposoby wsparcia zwiększały zaangażowanie nauczycieli.
Również zbadano, że w przypadku zachowań destrukcyjnych uczniów, zaangażowanie nauczycieli maleje. W tym przypadku szczególnie efektywnym sposobem okazało się udzielanie nauczycielom pomocnych informacji zwrotnych (pomysł 1).
Wnioski z badań
Skuteczność pierwszego wsparcia przy pomocy informacji zwrotnej zależy od tego, na ile informacje zwrotne są ukierunkowane, konkretne, skoncentrowane na zachowaniu i oparte na dowodach (Brinko, 1993).
Nie każda informacja zwrotna przynosi tak dobre efekty. Krytyka po hospitacji przeważnie nie jest pożądaną informacją zwrotną. Informacja zwrotna powinna dotyczyć konkretnych obserwacji zachowań uczniów i podejmowanych przez nauczyciela działań. Aby wpływała na rozwój nauczyciela nie powinna być oceną jego pracy.
Drugi sposób wsparcia zależy od tego, czy wkład nauczycieli w podejmowanie decyzji jest autentyczny. Duża rolę mają w tym dyrektorzy, poprzez słuchanie potrzeb nauczycieli oraz wspólną koordynację doskonalenia zawodowego (Collie, 2021a). Wkład nauczycieli w podejmowanie decyzji może pomóc nauczycielom odczuwać wsparcie w związku z trudnymi zachowaniami uczniów.
Nauczyciel nie może być tylko wykonawcą zaleceń odgórnych. Praca nauczyciela jest twórcza, dlatego trzeba mu zostawić autonomię i umożliwić wpływ na decyzje podejmowane przez szkołę i przede wszystkim obdarzać go zaufaniem.
W trzecim rodzaju wsparcia zauważono, że ważne jest budowanie umiejętności zarządzania klasą oraz pozytywnych relacji nauczyciel-uczeń (Spilt i in., 2012). Zarządzanie klasą nie jest łatwe, nauczyciele nie uczą się tego na studiach, doświadczenie zdobywają już w pracy w szkole. Warto pracować wspólnie nad kulturą pracy szkoły, opartą na dobrych relacjach, wzajemnej pomocy i doskonaleniu.
Zbadano trzy sposoby udzielania nauczycielom wsparcia, warto wziąć je pod uwagę, bo pokazano, że są one skuteczne. Lepiej zastosować je już teraz, niż czekać na wypalenie zawodowe nauczycieli. Jeśli wypalenie przybiera na sile, to bardzo trudno o zaangażowanie w pracę. Duże pole do popisu w tych trzech sposobach ma dyrektor szkoły, który najczęściej udziela nauczycielom informację zwrotną, może włączyć nauczycieli w podejmowanie decyzji i pomóc im w zarządzaniu klasą i w budowaniu dobrych relacji w szkole.
Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl. Inspiracja artykułem Rebecci J. Collie w TeacherMagazine.com.
