Jak stworzyć profesjonalną społeczność uczących się?

Możemy zaobserwować na świecie coraz silniejszy trend przemiany placówek edukacyjnych z instytucji dostarczających „czystej” wiedzy w takie, które dostarczają wiedzy praktycznej, odpowiadają na rzeczywiste potrzeby i są współtworzone przez wszystkich uczestników procesu edukacji. Tworzy się w ten sposób prawdziwa społeczność osób uczących się, w której i nauczyciel i uczeń odgrywają równorzędne, choć nieco odmienne role. Przemiana ta jest kluczowym warunkiem powodzenia budowy społeczeństwa wiedzy, w którym nie wystarcza tylko jej „dostarczanie” do uczących się. Ze względu na tempo rozwoju cywilizacyjnego ci „uczący się” niejednokrotnie mają już większą wiedzę niż ich nauczyciele i dlatego właśnie należy myśleć o wielowymiarowym procesie edukacji, którego rezultatem jest tworzenie edukacyjnych społeczności.

Interesującą propozycją z TeacherTube jest prezentacja przygotowana przez nauczycieli amerykańskich na podstawie opracowania „Getting Started Reculturing Schools to Become Professional Learning Communities” („Jak dokonać rekultywacji szkół, aby stały się profesjonalnymi społecznościami nauki”).

Krok 1 – najważniejszy z wszystkich – uznać element współpracy pomiędzy wszystkimi jednostkami tworzącymi instytucję edukacyjną za fundament – bez tego nie będzie możliwe stworzenie społeczności uczących się.

Krok 2 – upewnij się, że każdy uczestnik procesu wie dobrze, co rozumiemy przez „profesjonalną społeczność uczących się”: cele współpracy, misja, wizja rozwoju placówki, wartości, cele, koncentracja na procesie nauczania, kierownictwo, plany poprawy jakości nauczania w szkole. Należy pamiętać, że tworzenie takiej społeczności nie jest zadaniem, które realizuje się z dnia na dzień.

Krok 3 – każdy powinien być częścią zespołu pracującego nad wspólną misją, wizją, wartościami (zobowiązaniami) i celami. Musi to być efekt wspólnego działania, mieć formę pisemną, być zaakceptowane (zrozumiane) przez wszystkich i co najważniejsze rzeczywiście stosowane.

Krok 4 – misja może mieć różne formy, ale zawsze powinna komunikować podstawowy przekaz, iż szkoła jest nastawiona przede wszystkim na ucznia i jego proces uczenia się.

Krok 5 – wizja rozwoju szkoły powinna dokładnie opisywać, jak ma wyglądać szkoła, do której dążymy. Jest to opis tego, w co wierzy zespół nauczycieli tworzący szkołę: atmosfera, kierownictwo, program nauczania, technologie wykorzystywane w procesie nauczania, zaangażowanie studentów, zaangażowanie rodziców.

Krok 6 – wizja rozwoju szkoły powinna być możliwie szeroko konsultowana, zawsze gdy dotyczy kluczowych decyzji dla szkoły: budżetowania, zakresu programowego, inicjatyw, struktury organizacyjnej. Zawsze warto zadać pytanie: jak dane zmiany przyczyniają się do realizacji tej wizji?

Krok 7 – wartości wyznawane przez szkołę należy powiązać z wizją jej rozwoju. Jeśli mamy stać się taką szkołą, jakie postawy i zachowanie powinny nas wyróżniać jako kadrę nauczycielską?

Krok 8 – warto wyróżnić cele krótko- i długofalowe, a następnie opisać, jakiego rodzaju działania powinny być podjęte, aby je osiągnąć.

Krok 9 – wszystkie decyzje o zaangażowaniu uczniów w proces uczenia powinny wynikać wprost z posiadanych danych i wyników badań. Nauczyciele muszą poszukiwać najlepszych wzorców i sprawdzać je we współpracy z uczniami, poszukując najbardziej efektywnych i działających metod nauki.

Krok 10 – proces budowy profesjonalnej społeczności uczących się jest procesem cyklicznym i zajmuje wiele czasu. Poprzez niego zmieniacie swoją szkołę. Nie należy jednak zapominać, że zmiany te będą uzasadnione tylko wówczas, gdy faktycznie będą prowadzić do poprawy uczenia się przez uczniów.

(Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym Edunews.pl, zajmuje się edukacją i komunikacją społeczną, realizując projekty społeczne i komercyjne o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym)