Nowym rok szkolny zbliża się szybkim krokiem. A z nim być może także nowi uczniowie dla wielu nauczycieli. Których zapewne nie znają. Stąd pomysł na nieco głębsze ich poznanie na początku współpracy. Przede wszystkim trzeba siebie zapytać, po co mi wyniki tej ankiety?
Mogą być co najmniej dwa powody:
- Chcę się dowiedzieć, na jakim naukowym poziomie są moi uczniowie.
- Chcę poznać swoich uczniów i ich zainteresowania.
Oba powody mają na względzie poznanie uczniów i zaplanowanie nauczania zgodnie z ich potrzebami. Jest to jeden z najbardziej efektywnych sposobów pozyskania informacji o naszych uczniach.
Ankieta sprawdzająca wiedzę uczniów
Jest dość powszechną praktyką. Jej skutki zależą od sposoby wykorzystania wyników. Jeśli nauczyciel użyje ich do oceny uczniów i „zaszufladkowania” uczniów zgodnie z informacją o posiadanej przez nich wiedzy, to ankieta może przynieść tylko złe skutki. Uczniowie zaczynają bać się nauczyciela i oceniania, zaczyna się wyścig i konkurencja o stopnie. Nie ma szans na budowanie więzi klasowej. Powiedziałbym nawet, że jest to strzał w piętę relacji w klasie.
Jeśli jednak nauczyciele wyjaśni uczniom, dlaczego chce przeprowadzić ankietę test, że chce wiedzieć od czego ma zacząć nauczanie, na co zwrócić uwagę i nacisk w procesie nauczania. Ważne, aby przekonać uczniów, że to nie będzie ocena, że nie muszą się obawiać, to jest tylko wstępna diagnoza na użytek nauczania. Po takim wstępie nauczyciel jest zobowiązany do tego, aby nie odwoływać się personalnie do wyników testu i jednocześnie informować uczniów, jak ankieta wpłynęła na jego plany związane z nauczaniem. Wtedy można odnieść korzyści z przeprowadzenia takiej ankiety.
Ankieta poznawcza
Celem tej ankiety jest poznanie uczniów przez nauczyciela. Trudnością jest sformułowanie odpowiednich pytań.
Ankieta nie może być zbyt szczegółowa, np. pytanie typy: „Ile masz rodzeństwa?” lub „Jaki jest twój ulubiony przedmiot w szkole?” — nie muszą być zadane w ankiecie. Takie pytania można zadać uczniom w czasie lekcji. Można na przykład poprosić uczniów, aby stanęli a grupach o tej samej liczbie rodzeństwa lub lubiących ten sam przedmiot szkolny.
Lepiej zadawać w ankiecie pytania otwarte które pozwolą uczniom powiedzieć coś więcej o sobie.
W artykule Daniela Leonarda w portalu Edutopia.org, z którego korzystam znalazłam listę 25 sprawdzonych przez nauczycieli pytań ankietowych — skierowanych głównie do uczniów szkół średnich i wyższych klas szkoły podstawowej. Pytania opracowali nauczyciele i instytucje: Lindsay Kervan, Tary Olagaray, Education World, Eleny Aguilar, Pan DeRosa, Maurice’a J. Elias, Cheryl Abla, Macomb Intermediate School District. Zmieniłam je nieco i dodałam jeszcze kilka od siebie. Celem odpowiedzi na te pytania jest uzyskanie najbardziej pomocnych informacji, które pomogą nam lepiej poznać uczniów już w pierwszych tygodniach szkoły.
- Co spodobało Ci się tego lata?
- Gdzie spędzasz najwięcej czasu poza szkołą? Czym się tam zajmujesz?
- Jakimi językami posługujesz się w domu i w szkole?
- Jaki jest Twój ulubiony program telewizyjny, film lub muzyka? Dlaczego?
- Gdybyś mógł mieć trzy życzenia, jakie by one były?
- Gdybyś mógł zjeść kolację ze znaną osobą (żywą lub już nieżyjącą), kto by to był? Dlaczego?
- Co chciałbyś robić po ukończeniu szkoły?
- Jak zawód chciałbyś wykonywać w przyszłości?
- Co Cię pociąga w przedmiocie szkolnym, który lubisz?
- Jak lubisz się uczyć? Dlaczego?
- Co pomaga Ci czuć się mile widzianym? Jak lubisz być witany?
- Kto z domowników pomaga Ci pokonać porażki?
- Napisz kilka zdań o nauczycielu, który dobrze Cię rozumiał? Co on takiego robił?
- Jak chciałbyś być doceniany za swoje osiągnięcia i pracę?
- Komu mam powiedzieć, kiedy osiągniesz w szkole naprawdę dobre wyniki?
- Opowiedz o czymś trudnym w Twoim życiu.
- Opowiedz mi o czymś, z czego jesteś dumny.
- Trudno mi było nauczyć się _____. Łatwo mi było nauczyć się _____. Dlaczego?
- Co Cię inspiruje w szkole?
- Co dzieje się w szkole, co wywołuje u Ciebie strach, frustrację lub poczucie porażki?
- Gdybyś mógł zmienić cokolwiek w szkole, byłoby to _____.
- Jak uczysz się najlepiej: przez wykonywanie czegoś praktycznego, czytanie, słuchanie, pracę samodzielną, pracę w małych grupach itp.? Dlaczego?
- Jak zazwyczaj uczysz się do sprawdzianu lub testu?
- Opisz moment w szkole w zeszłym roku, kiedy poczułeś się naprawdę zaangażowany.
- Opisz najciekawszą czynność, jaką kiedykolwiek wykonywałeś w szkole.
- Jakie cechy Twoim zdaniem powinien posiadać dobry nauczyciel?
- Kogo uznajesz za dobrego przyjaciela? Dlaczego?
- Jak chciałbyś, aby się do Ciebie zwracać w szkole?
- Wypisz trzy rzeczy, których nie zrozumiałeś na lekcjach w zeszłym roku.
- Co jeszcze możesz mi powiedzieć, co pomogłoby mi być lepszym dla Ciebie nauczycielem?
Nauczyciel/ka powinien sam/a wybrać pytania, które uważa za przydatne. Moim zdaniem nie więcej niż 5. Można też pokusić się o ankietę wyboru, w której uczeń sam wybiera pytania, na które chce odpowiedzieć. Z wyboru też płynie wiedza o uczniu.
Chyba nie musza pisać o tym, że podkreślanie błędów ortograficznych lub stylistycznych w odpowiedziach uczniów jest w tym przypadku niedopuszczalne. Nie wydaje mi się też dobre upublicznianie wyników ankiet. Jeśli chcemy uzyskać szczere wypowiedzi, to muszą one pozostać tylko do wiedzy nauczyciela. Można jedynie podać uczniom statystykę, np. ilu uczniów w klasie wskazało matematykę jako przedmiot interesujący lub ilu uczniów ceni pracę w grupach lub jak uczniowie lubią być oceniani.
Ważne jest, aby uczniowie przyjęli ankietę jako wyraz zainteresowania ze strony nauczyciela.
Ciekawym pomysłem może być pokazanie jeszcze raz wyników ankiet uczniom na koniec roku. Mogą być zaskoczeni swoimi odpowiedziami i tym, jak się zmieniają.
Notka o autorce: Danuta Sterna jest byłą nauczycielką matematyki i dyrektorką szkoły, ekspertką oceniania kształtującego. Współpracowała z Centrum Edukacji Obywatelskiej tworząc programy szkoleń i kursów. Jest autorką książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach, prowadzi też swoją stronę: OK nauczanie.
