Od dobrych kilku lat liczna grupa nauczycieli oraz inspirujący ich dyrektor Szkoły Podstawowej im. Marii i Lecha Kaczyńskich w Skokowej, intensywnie poszukiwała sposobu na porzucenie tradycyjnego, pruskiego modelu szkoły. Cel był jasny: stworzenie środowiska, które skutecznie wspierałoby rozwój uczniów, ich talenty, proces uczenia się oraz wartości, takie jak: odpowiedzialność, samodzielność, kreatywność, krytyczne myślenie, umiejętność uczenia się, współpraca i komunikacja. Szukaliśmy modelu pedagogicznego, w którym każdy uczeń czułby się bezpieczny i doceniony, wolny od instytucjonalnej przemocy, strachu i wszechobecnego przymusu. Chcieliśmy szkoły, która nie przyprawiałaby uczniów o "palpitacje serca" i nie zamęczała ich nieustannym stresem.
Inspiracją do takich poszukiwań, debat i rozmów była pedagogika Janusza Korczaka, a szczególnie jego niezwykły cytat: Nie dzieci, a ludzie. To właśnie w duchu tej myśli postanowiliśmy budować naszą szkołę. Potrzebowaliśmy jednak kogoś z zewnątrz, eksperta, który potwierdziłby nasze intuicje i zachęcił nas do zmiany. W 2019 roku, na moje zaproszenie, swoją pomoc zaoferowała edukatorka, Anna Hildebrandt-Mrozek. Poprowadziła dla nas cykl warsztatów, szkoleń i wykładów pod tytułem "Pozytywne relacje w zespole". Zrozumieliśmy, że budowanie szczęścia i poczucia frajdy w naszej szkole musimy zacząć od siebie.
Tym razem nie skończyło się tylko na certyfikatach ze szkolenia. W sierpniu 2020 roku, Anna Hildebrandt-Mrozek poinformowała nas, że rusza z nowym, ogólnopolskim programem: "Happiness at School – Szczęście w Szkole" i zaprosiła nas do udziału. Z radością przyjęliśmy zaproszenie. I stało się. Wtedy właśnie przekroczyliśmy nasz "edukacyjny Rubikon" – przestaliśmy snuć wizje, nieustannie gadać, a zaczęliśmy je wreszcie wdrażać w naszej szkole. Wyraziliśmy to dobitnie w deklaracji – manifeście opublikowanym na profilu Facebook na początku października 2020 roku: SP Skokowa – strefa wolna od przymusu. Ten manifest spotkał się ze sporym zainteresowaniem, dzięki internetowi, w całej Polsce i doprowadził do radykalnych zmian w statucie naszej szkoły.
Oczywiście debata w gronie pedagogicznym i wśród rodziców trwała. Dzięki niej rosło grono przekonanych do zmian w szkole. W czasie jednej z rozmów, jeden z przeciwników wskazywał, że zmiana nie wpłynęła na wyniki uczniów, argumentując, że uczniowie uczeni tradycyjnie mają podobne wyniki do tych uczonych nowymi metodami. Na to jeden z naszych nauczycieli innowatorów odpowiedział: OK. Rzeczywiście, mają podobne wyniki, ale moi uczniowie są bardziej szczęśliwi.
Przez ostatnie pięć lat udziału w Tygodniu Szczęścia w Szkole, nasza placówka przeszła znaczącą transformację, która pozytywnie wpłynęła na całą społeczność szkolną. Wprowadziliśmy szereg innowacyjnych rozwiązań, które odmieniły codzienność naszych uczniów, nauczycieli i rodziców.
Po pierwsze, zrezygnowaliśmy z tradycyjnych dzwonków. Dzięki temu uczniowie doskonale orientują się w harmonogramie lekcji i przerw, wiedzą, kiedy zaczyna się przerwa i kiedy trzeba wrócić na lekcję. Na frontowej ścianie szkoły, od strony podwórka i boiska, zawiesiliśmy duży, elektroniczny zegar, który pokazuje aktualną godzinę, datę i temperaturę powietrza. To proste rozwiązanie dało uczniom więcej swobody i odpowiedzialności w kontrolowaniu szkolnego harmonogramu.
Po drugie, zrezygnowaliśmy z bieżących ocen cyfrowych. Oceny wystawiamy jedynie dwa razy w roku – na półrocze i koniec roku szkolnego. Zamiast tego stosujemy filozofię oceniania kształtującego (OK), polegającą na udzielaniu uczniom słownej, ustnej i pisemnej, informacji zwrotnej. Dzięki temu uczniowie są bardziej zaangażowani w proces nauki i lepiej rozumieją, nad czym potrzebują pracować.
Od czterech lat zadania domowe są dobrowolne. Nauczyciele w klasach 4-8 przygotowują uczniom zadania do domu, jednak ich wykonanie nie jest obowiązkowe, a brak wykonania nie jest "ścigany". Daje to uczniom więcej autonomii i pozwala na lepsze zarządzanie sobą w czasie.
Uczniowie mogą pracować we własnym tempie. Kartkówki i sprawdziany piszą, na przykład, w drugiej części lekcji, a jeśli potrzebują więcej czasu, mogą je kontynuować nawet na przerwie, która w naszej szkole trwa nawet 30 minut. Na większości sprawdzianów uczniowie mogą korzystać z własnych notatek, "ściąg", a nawet mogą współpracować ze sobą, co uczy ich skutecznej współpracy i wzajemnego uczenia się.
Sprawdziany nie są dla uczniów zaskoczeniem. Tydzień wcześniej otrzymują treść zadań, a na samym sprawdzianie zmieniają się tylko dane. Kartkówki również są zapowiadane. Dzięki temu poprawiają się relacje między uczniami i nauczycielami, nie ma napięcia, a uczniowie czują się pewniej i bardziej komfortowo podczas oceniania.
Ocenianie zachowania oparliśmy na rozwoju kompetencji, które uczniowie wybierają z dostępnej listy. W trakcie półrocza i roku uczniowie gromadzą dowody swoich osiągnięć i przygotowują prezentacje, co rozwija ich umiejętności autoprezentacji i refleksji.
W relacjach z uczniami stosujemy także tutoring. Mamy certyfikowanych nauczycieli tutorów, którzy indywidualnie wspierają rozwój każdego ucznia. Dzięki temu uczniowie otrzymują spersonalizowaną pomoc i wsparcie w rozwoju swoich talentów i umiejętności.
Grywalizacja lekcji i przedmiotów stała się kolejnym innowacyjnym elementem naszej szkoły. W tym celu wykorzystujemy elementy mechaniki gier komputerowych. Jako dyrektor zgrywalizowałem nauczanie matematyki w klasach 6-8. Każdy uczeń ma indywidualny pasek postępu, dostępny w szkolnej chmurze cyfrowej. Dzięki temu zarówno rodzice, jak i uczniowie mają w każdej chwili dostęp do informacji o postępach w nauce, co motywuje ich do dalszej pracy i rozwijania umiejętności.
Budujemy relacje z rodzicami i uczniami, ale także między sobą, w oparciu o szacunek i zaufanie. W tym celu szkolimy się i wdrażamy zasady porozumienia bez przemocy. Dbamy o dobrostan pracowników i uczniów, pokazując na co dzień, jak to robić w praktyce.
W naszej szkole współpraca jest ważniejsza od rywalizacji. Dlatego też dużą wagę przywiązujemy do konkursów drużynowych. Trzykrotnie nasze drużyny zdobywały laury na Olimpiadzie Kreatywności - Destination Imagination, w tym dwukrotnie na finałach światowych w USA.
Uczymy się na błędach i porażkach. Błędy są jak najbardziej wskazane, ponieważ każda lekcja to symulator prawdziwego życia, gdzie uczniowie mogą bezpiecznie popełniać błędy i uczyć się na nich.
U nas postępy w rozwoju są tak samo ważne jak wyniki. Ocena cyfrowa na półrocze dwóch uczniów z różnych poziomów może być taka sama, ale dla jednego z powodu dużych, spektakularnych postępów, a dla drugiego tylko z powodu wyników. Wielkość czynionych postępów może być bonusem przepuszczającym do wejścia na wyższy poziom (jeden z sześciu).
Realizujemy marzenie o turkusowej szkole, w której stawiamy na autonomię, dążenie do mistrzostwa i współpracę, gdzie praca i nauka jest frajdą. Z każdym rokiem jesteśmy bliżsi tego celu, a przypomina nam o tym doroczny Tydzień Szczęścia w Szkole.
Przez pięć lat Tydzień Szczęścia w Szkole stał się nieodłącznym elementem naszego kalendarza szkolnego. To czas, kiedy cała społeczność skupia się na budowaniu pozytywnych relacji, rozwijaniu pasji i umiejętności oraz na tworzeniu środowiska, w którym każdy czuje się doceniony i ważny. Wydarzenie to przypomina nam o pięciu elementach dobrego życia: Pozytywnych emocjach, Zaangażowaniu, Relacjach, Poczuciu Sensu i Osiągnięciach. Te kluczowe elementy definiują także dobre życie w szkole.
Szczególnie mocno skupiliśmy się na relacjach, ponieważ wierzymy, że dobre relacje są fundamentem dobrej edukacji. Wprowadziliśmy różnorodne inicjatywy mające na celu budowanie pozytywnej i efektywnej współpracy. Cieszymy się wzajemnie z osiągnięć i inspirujemy do dalszych pozytywnych zmian i pomysłów. Zasady porozumienia bez przemocy (NVC), które wprowadziliśmy do naszej szkolnej rzeczywistości, stały się podstawą komunikacji i budowania zdrowych, pozytywnych relacji.
Nie stoimy w miejscu. Każdego roku uczymy się na błędach i sukcesach, poddajemy nasze działania refleksji i szukamy nowych, lepszych rozwiązań. Jesteśmy otwarci na nowe trendy w edukacji i chętnie adaptujemy te, które są zgodne z naszymi wartościami i potrzebami. Na przykład, w oddziałach przedszkolnych i edukacji wczesnoszkolnej nauczyciele pracują według planu daltońskiego, kładąc nacisk na rozwój takich kompetencji, jak odpowiedzialność, samodzielność i współpraca.
Tegoroczny temat przewodni V Tygodnia Szczęścia w Szkole, "Ciekawi siebie, ciekawi świata", jest dla nas szczególnie inspirujący i zgodny z kierunkiem, w którym zmierzamy jako społeczność szkolna. Wierzymy, że ciekawość jest kluczem do rozwoju i sukcesu, dlatego chcemy, aby nasi uczniowie byli nie tylko ciekawi świata, ale również siebie samych.
Będziemy zachęcać uczniów do eksploracji świata poprzez projekty badawcze. Każda klasa będzie miała możliwość realizowania własnych projektów, które będą odpowiadały ich zainteresowaniom. Projekty te będą mogły dotyczyć różnych dziedzin, od nauk ścisłych, przez humanistyczne, aż po społeczne i artystyczne. Uczniowie będą pracować w grupach, ucząc się współpracy, planowania i prezentacji swoich wyników.
W ramach tegorocznych inspiracji zamierzamy również wprowadzić więcej elementów interdyscyplinarności i nauczania przez doświadczenie. Planujemy organizowanie wycieczek edukacyjnych, warsztatów i spotkań z ekspertami z różnych dziedzin. Chcemy, aby uczniowie mogli doświadczyć nauki w praktyce, zobaczyć, jak teoria przekłada się na rzeczywistość, i zrozumieć, jak różne dziedziny wiedzy łączą się ze sobą.
W tym czasie radykalnie zmieniło się moje podejście do roli dyrektora szkoły. Jestem pod ogromnym wrażeniem filozofii turkusowego zarządzania, szczególnie po lekturze dwóch inspirujących książek: Pracować inaczej Frederica Laloux oraz Korporacyjni Rebelianci autorstwa Minnaara Joosta i Pima de Morree. Te książki pomogły mi zrozumieć, jak zarządzać szkołą w sposób bardziej demokratyczny i oparty na zaufaniu.
Filozofię turkusowego zarządzania wdrażam codziennie w naszej szkole. W praktyce oznacza to, że choć zewnętrznie jestem dyrektorem, wewnątrz szkoły rola ta przybiera inną formę. Wsłuchuję się w głosy wszystkich członków naszej społeczności szkolnej – nauczycieli, uczniów i rodziców. Decyzje dotyczące szkoły budujemy wspólnie, opierając się na najlepszych pomysłach, niezależnie od tego, kto jest ich autorem. Hierarchia w naszej szkole jest bardzo płaska, a dowodzenie przejmują ci, którzy w danym momencie, w danym temacie i problemie mają największą wiedzę i umiejętności. Takie zarządzanie pozwala na pełne wykorzystanie potencjału każdego członka naszej szkolnej społeczności.
Jako dyrektor skupiam się na inspirowaniu pracowników, a także uczniów i rodziców. Jestem otwarty na ich potrzeby i staram się tworzyć środowisko, w którym każdy czuje się wysłuchany i doceniony. Uważam, że powierzoną mi "władzę" muszę wykorzystywać do pomocy innym, a nie do narzucania swojej woli. Stawiam na współpracę, zaufanie i wspólne dążenie do wyznaczonych celów.
Takie pozytywne zarządzanie szkołą to tworzenie środowiska, w którym każdy czuje się szanowany, doceniony i zmotywowany do działania. To budowanie relacji opartych na zaufaniu i wzajemnym wsparciu. Wierzę, że tylko w takim środowisku uczniowie mogą w pełni rozwijać swoje talenty, a nauczyciele realizować swoje pasje i cele zawodowe.
Dlaczego to jest tak ważne właśnie dziś? W dzisiejszym szybko zmieniającym się świecie, pełnym wyzwań i niepewności, szkoła powinna być miejscem stabilnym, bezpiecznym i wspierającym. Miejscem, gdzie każdy – uczniowie, nauczyciele i rodzice – czuje się częścią wspólnoty, która wspólnie pracuje na rzecz dobra wszystkich jej członków. Pozytywne zarządzanie daje możliwość budowania takiej wspólnoty, gdzie każdy ma szansę na rozwój i realizację swoich marzeń.
Zmiana, którą przeszła i przechodzi nasza szkoła, jest dowodem na to, że pozytywne zmiany są możliwe, gdy działamy wspólnie, z otwartością i zaufaniem. Tydzień Szczęścia w Szkole stał się nie tylko inspiracją do wprowadzania innowacji, ale również fundamentem naszej codziennej pracy.
Przyszłość edukacji to nieustanne poszukiwanie lepszych rozwiązań i adaptacja do zmieniających się warunków. Będziemy nadal dążyć do realizacji marzeń o turkusowej szkole, w której współpraca, autonomia i dążenie do mistrzostwa są wartościami nadrzędnymi, w której nauka i praca są frajdą.
***
Przeczytaj więcej o tegorocznej edycji Tygodnia Szczęścia w Szkole - tutaj.
Notka o autorze: Andrzej Grzegorzewicz jest dyrektorem Szkoły Podstawowej im. Marii i Lecha Kaczyńskich w Skokowej, szkoły należącej do Klubu Szkół Uczących Się CEO i działającej w sieci szkół Stowarzyszenia Budząca się Szkoła.
Ostatnie komentarze