Polscy czwartoklasiści pozostają w światowej czołówce pod względem osiągnięć w czytaniu. Średni wynik naszych uczniów wyniósł 549 punktów. Nasi uczniowie wraz z uczniami z Finlandii uzyskali najlepszy wynik wśród krajów Unii Europejskiej uczestniczących w badaniu. Lepsze wyniki uzyskali uczniowie z Singapuru (587), Hongkongu (573), Rosji (567) i Anglii (558).
Wygląda na to, że polska szkoła dość dobrze rozwija umiejętności uczniów na pierwszym etapie kształcenia. Zróżnicowanie wyników polskich czwartoklasistów jest stosunkowo małe, co oznacza, że ich poziom jest wyrównany. Polscy czwartoklasiści radzą sobie tak samo dobrze z tekstami literackimi, jak i użytkowymi. Umieją również lepiej niż ich rówieśnicy z innych krajów interpretować i oceniać tekst niż wyszukiwać w nim informacje czy wyciągać bezpośrednie wnioski.
Wynik polskich uczniów w PIRLS 2021 jest wypadkową wielu czynników m.in. skutecznej pracy w szkole nad kształceniem umiejętności rozumienia tekstu (zwłaszcza edukacji wczesnoszkolnej), kontekstu kulturowego, w którym czytanie uznawane jest za praktykę wartościową oraz poziomu wykształcenia kierunkowego i doświadczenia polskich nauczycieli.
Z drugiej strony wynik, który osiągnęli czwartoklasiści w 2021 r., jest niższy niż w poprzedniej edycji badania przeprowadzonego w 2016 r. Można poszukiwać przyczyny tego spadku w pandemii COVID-19 – nauka zdalna mogła mieć wpływ na rozwój umiejętności czytania. Gorszych wyników nie odnotowano tylko w 11 krajach biorących udział w badaniu.
Różnice między uczniami i uczennicami
W Polsce dziewczynki czytają lepiej niż chłopcy. Podobnie jest we wszystkich krajach biorących udział w badaniu. W Polsce różnica między dziewczynkami i chłopcami jest duża – wyniosła 20 punktów, przy przeciętnej różnicy na świecie wynoszącej 18 punktów. Tylko w 6 krajach różnice w wynikach dziewcząt i chłopców są nieistotne statystycznie.
Polscy czwartoklasiści lubią czytać, jednak ich nastawienie do czytania jest mniej pozytywne niż rówieśników w innych krajach. Pod tym względem uczniowie w 2021 roku wypadli gorzej w porównaniu z uczniami uczęszczającymi do czwartej klasy pięć lat wcześniej. We wszystkich krajach bardziej pozytywne nastawienie do czytania mają uczennice. Polska należy do krajów, w których obserwowane różnice między chłopcami a dziewczętami są najniższe.
Wpływ środowiska domowego
We wszystkich krajach, w tym w Polsce, osiągnięcia uczniów w czytaniu są silnie związane ze statusem społeczno-ekonomicznym. Wyższe wyniki osiągają dzieci, które mają lepiej wykształconych rodziców i większe zasoby w postaci domowych księgozbiorów. Wyniki pomiaru umiejętności czytania są również związane z pozycją zawodową rodziców. Pokazuje to, że nierówności edukacyjne są widoczne już na samym początku edukacji szkolnej.
Postawy i zachowania rodziców związane z czytaniem we wszystkich krajach, w tym w Polsce, przekładają sią na osiągnięcia uczniów. Dzieci rodziców, którzy lubią czytać, mają wyższe umiejętności zarówno w krajach, w których rodzice chętniej czytają, jak i w tych, w których odsetek rodziców lubiących czytać jest niski. Polscy rodzice wyróżniają się wysokim poziomem pozytywnych postaw wobec czytania. Wyniki uczniów są również zależne od deklarowanego przez rodziców czasu spędzanego na czytaniu różnorodnych materiałów. Pokazuje to, że otoczenie pozaszkolne ma bardzo duży wpływ na umiejętności czytelnicze dzieci.
Czwartoklasista w polskiej szkole
Większość polskich czwartoklasistów lubi chodzić do szkoły, a ponad 90% z nich ma w środowisku szkolnym swoich przyjaciół. Polscy uczniowie, podobnie jak w poprzedniej edycji badania, znajdują się jednak wśród krajów z najsłabszym poczuciem związku ze szkołą, w której się uczą. W większości krajów poczucie przynależności uczniów do szkoły przekłada się na ich lepsze wyniki z czytania. Zależność ta nie występuje jednak w Polsce.
We wszystkich krajach czwartoklasiści doświadczają zachowań przemocowych w kontaktach z rówieśnikami. Zjawisko dręczenia występuje w polskich szkołach rzadziej niż w innych krajach i polega najczęściej na wyśmiewaniu lub przezywaniu (10% czwartoklasistów deklaruje doświadczanie tej formy przemocy co najmniej raz tygodniu), niedopuszczaniu do wspólnej zabawy (10%), rozpuszczaniu kłamstw (9%) lub biciu – przewracaniu, uderzaniu, kopaniu – (6%). 74% uczniów czwartej klasy doświadcza dręczenia sporadycznie lub nie doświadcza go wcale. Związek pomiędzy byciem ofiarą dręczenia i osiągnięciami w zakresie czytania jest uniwersalny. We wszystkich krajach najwyższe wyniki osiągali uczniowie, którzy nie doświadczają przemocy rówieśniczej.
Dobrzy nauczyciele (choć z niską satysfakcja zawodową)
Nauczyciele języka polskiego w Polsce to w większości osoby z dużym doświadczeniem w zawodzie, długim stażem pracy, a także wysokim poziomem wykształcenia.
Prawie wszyscy czwartoklasiści w Polsce mają nauczycieli, którzy są względnie zadowoleni ze swojego zawodu, jednak wskaźnik satysfakcji zawodowej polskich nauczycieli jest najniższy w porównaniu do innych krajów biorących udział w badaniu.
Polscy uczniowie bardzo dobrze oceniają lekcje języka polskiego. Odpowiedzi uczniów wskazują na pozytywne postrzeganie pracy dydaktycznej nauczycieli – przystępności nauczania, udzielanej informacji zwrotnej, jasności przekazu i wymagań.
O badaniu PIRLS
PIRLS (Międzynarodowe badanie postępów biegłości w czytaniu – ang. Progress in International Reading Literacy Study) to badanie osiągnięć uczniów w czwartym roku nauki w zakresie umiejętności rozumienia czytanego tekstu. Badanie jest organizowane przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Mierzenia Osiągnięć Szkolnych - IEA (International Association for the Evaluation of Educational Achievement) przy współpracy z TIMSS and PIRLS International Study Center przy Boston College i odbywa się co pięć lat od 2001 r. Polska uczestniczy w badaniu PIRLS od 2006 r.
W badaniu PIRLS 2021 wzięło udział ponad 367 tys. uczniów z ponad 12 tys. szkół z 57 krajów i 8 dodatkowych miast i regionów. W badaniu brali również udział rodzice, nauczyciele języka ojczystego oraz dyrektorzy szkół. W Polsce badanie przeprowadzono w szkołach od 10 maja do 18 czerwca 2021 r. Objęło ono reprezentatywną próbę 4179 uczniów z 253 oddziałów czwartej klasy ze 150 wylosowanych do badania szkół podstawowych. Za przygotowanie i przeprowadzenie badania w Polsce odpowiadał Instytut Badań Edukacyjnych.
Raport z wynikami badania dostępny jest na stronie https://pirls.ibe.edu.pl/wyniki-badan-pirls/.
(Źródło: IBE, opr. red.)
