Chociaż 93 % Polek i Polaków uważa, że ochrona polskich lasów jest ważna, to ponad połowa nie wie, co oznacza zrównoważona gospodarka leśna, która ma fundamentalne znaczenie dla stanu lasów. Mimo, że na co dzień lasy pozwalają nam oddychać czystym powietrzem, dają dach nad głową, a nawet mają wpływ na stan naszych portfeli czy zdrowie psychiczne, niewiele wiemy o leśnych usługach ekosystemowych - wynika z badania przeprowadzonego przez WWF Polska.
Z badań wynika, że Polakom bardzo zależy na ochronie lasów i ta informacja nas cieszy. Jednak, żeby chronić mądrze - trzeba najpierw poznać lasy oraz ich potrzeby i zrozumieć, dlaczego wymagają naszej troski - tłumaczy dr inż. Olga Poleszczuk-Tusińska, Specjalistka ds. Ochrony Przyrody w Lasach, WWF Polska i dodaje - Musimy mieć świadomość, że od lat ‘90 ubiegłego wieku drastycznie wzrósł popyt na drewno. Między 1990 a 2021 r. pozyskanie drewna wzrosło przeszło dwukrotnie – do 42,24 mln m3 rocznie. Taki skokowy wzrost eksploatacji lasu musi iść w parze z dbaniem o ochronę jego kluczowych funkcji przyrodniczych. Inaczej dobra, jakie daje nam i naszym dzieciom, będą zagrożone. Odpowiedzią godzącą te interesy jest zrównoważona gospodarka leśna. Uwzględnia ona przyrodę np. okres lęgowy ptaków, potrzeby chronionych gatunków czy wyłącza z pozyskania najcenniejsze przyrodniczo oraz najstarsze części lasu. Pamiętajmy, że z przyjętych przez ONZ i Unię Europejską dokumentów programowych wynika, że 1/5 lasów należy oddać przyrodzie, aby rosły bez ingerencji człowieka. - przekonuje Poleszczuk-Tusińska.
Lasy wykonują pracę, której nie rozumiemy i nie widzimy
Tylko 43% Polek i Polaków było w stanie podczas badania udzielić spontanicznie odpowiedzi, czym jest zrównoważona gospodarka leśna. Pozostali respondenci albo słyszeli o takim pojęciu, ale nie wiedzieli, co oznacza (41%), albo w ogóle nigdy się z nim nie zetknęli (16%). Może to świadczyć o tym, że mimo iż lasy są źródłem kluczowych dla nas korzyści takich jak: zdrowie, czyste powietrze, leki, rekreacja czy ubrania, to większość z nas nie wie, w jaki sposób korzystamy z nich dzisiaj i powinniśmy korzystać w przyszłości.
Chronić las, znaczy nie wycinać drzew?
Dla większości respondentów, którym pojęcie zrównoważonej gospodarki leśnej nie było obce, zarządzanie lasem sprowadza się do wycinania i sadzenia drzew. Tylko od 4 % do 7% respondentów potrafiło wskazać inne ważne aspekty zrównoważonej gospodarki leśnej jak np. wpływ na leśne ekosystemy, ochronę środowiska czy zachowanie równowagi pomiędzy troską o przyrodę a potrzebami człowieka. Tylko 1% wie, że gospodarka leśna ma wpływ na różnorodność biologiczną lasów. Tymczasem w rzeczywistości w lesie żyje 2/3 znanych nam gatunków zwierząt i roślin a w przypadku zwierząt lądowych aż 80%. Równowaga ekosystemów leśnych jest im potrzebna do właściwego funkcjonowania. Co ciekawe, po zaprezentowaniu respondentom różnych opisów pojęcia zrównoważonej gospodarki leśnej, najrzadziej była ona utożsamiana z dostarczaniem wysokiej jakości surowca oraz wsparciem lokalnej społeczności. Co w rzeczywistości, pomijając kwestie przyrodnicze, jest jedną z naczelnych funkcji gospodarki leśnej.
Nieprawdziwe jest potoczne przekonanie, że jedyną ochroną lasu jest jego niewycinanie, a ci którzy to robią, postępują niesłusznie. Potrzebujemy darów lasu, w tym drewna, do codziennego życia. Jedną z misji Fundacji WWF Polska jest edukacja, dlatego chcemy wytłumaczyć, na czym polega zrównoważone korzystanie z lasu. Chociaż brzmi to skomplikowanie - to wcale takim nie jest, bo wszyscy możemy przyczynić się do zachowania równowagi w leśnym ekosystemie - wyjaśnia dr inż. Olga Poleszczuk-Tusińska z WWF Polska.
Co to jest zrównoważona gospodarka leśna?
W skrócie, zrównoważona gospodarka leśna to takie korzystanie z lasu, które pozwala pogodzić potrzeby człowieka z ochroną leśnych ekosystemów. Polega to na:
- dbaniu o leśne zasoby – żeby mimo wycinania drzew, w dłuższej perspektywie czasu nie ubywało całkowitej powierzchni lasu. Dzięki pozyskiwaniu mniejszej ilości drewna niż naturalnie przybywa, las się regeneruje i zwiększa swoje zapasy. Wykonuje się takie cięcia, które jak najmniej ingerują w mikroklimat lasu – czyli nie usuwa się wszystkich drzew jednocześnie i prace trwają na niewielkich powierzchniach, a nowe pokolenie drzew jest dostosowane do lokalnych warunków i najlepiej, gdyby wyrastało z nasion opadających z okolicznych drzew.
- zachowaniu różnorodności biologicznej – aby dbać o organizmy leśne, dba się o miejsca ich życia, więc zostawia się martwe drewno, drzewa dziuplaste, fragmenty starych drzewostanów, nienaruszoną glebę. Las powinien być zróżnicowany na poziomie krajobrazu (polany, młodniki, starodrzewy, mokradła), a drzewa powinny być różnego wieku i wysokości. Gatunki drzew powinny odpowiadać warunkom danego terenu (siedliska) i być ze sobą wymieszane tak, aby tworzyć mozaikę. Wyznacza się także obszary ochronne, gdzie nie prowadzi się pozyskania drewna.
- dbaniu o społeczeństwo – czyli o lokalne społeczności, a także zdrowie, bezpieczeństwo i prawa pracowników oraz kontrolowany transport drewna, który powinien jak najmniej wpływać na właściwości leśnej gleby, która z natury jest delikatna.
Co jeszcze daje nam las?
- Zaopatruje nas nie tylko w drewno. Dzięki lasom mamy dostęp do wody pitnej, owoców leśnych, grzybów i miodu, a także surowców wykorzystywanych w medycynie. Ponad 60% leków syntetycznych pochodzi ze źródeł naturalnych, z czego naturalny związek aktywny (przede wszystkim roślinny) stanowi aż 75% leków przeciwnowotworowych*.
- Reguluje klimat. Na całym świecie, bo magazynuje i pochłania węgiel, ale też lokalnie: oczyszcza wodę oraz obniża temperaturę powietrza, redukuje hałas, chroni glebę przed erozją, zapobiega powodziom i suszom. Zapewnia też siedliska do życia dla 2/3 gatunków na Ziemi.
- Wpływa pozytywnie na nasze zdrowie. Rekreacja i wypoczynek na łonie natury nas regenerują, a także wpływają pozytywnie na nasze zdrowie psychiczne.
Nie tylko kontrolowana wycinka. Jakich jeszcze form ochrony potrzebuje las?
Zrównoważona gospodarka leśna to więcej niż tylko wycinanie drzew w kontrolowany sposób. Przy okazji warto pamiętać, że nie każde wycinanie drzew jest złe.
Zrównoważona gospodarka leśna wspiera rębnie złożone, w których drzewa usuwane są stopniowo i dzięki temu odpowiednio zachowany jest leśny mikroklimat, a młode pokolenie drzew wzrasta w warunkach środowiskowych zapewnionych przez stary las. Jednym z lepszych przykładów ochrony przyrody jest pozostawianie martwego drzewa w lesie. Korzyści takiego działania jest wiele: duże bogactwo gatunkowe grzybów, roślin i zwierząt, pozytywny wpływ na siedlisko (glebę, ściółkę), zwiększenie magazynowania wody w lesie, zapobieganie erozji, magazynowanie materii organicznej, potrzebnych środowisku leśnemu pierwiastków (węgiel, azot, wapń itp.) i energii, ułatwienie (a czasem wręcz uwarunkowanie) odnawiania się drzewostanu, większa atrakcyjność krajobrazowa i turystyczna terenu.
Korzystne przy przemianie pokoleń w lesie są też odnowienia naturalne, w których to nie sadzonki, a opad nasion z lokalnych drzew zapewnia nowe pokolenie lasu (tylko 14% polskich lasów odnawia się w ten sposób).
Należy też szczególnie uwzględnić ochronę pokrywy glebowej, bo odpowiednio wykształcona zapewnia dobre funkcjonowanie ekosystemu oraz jest magazynem CO2.
Dodatkowo, aby zapewnić odpowiednie standardy gospodarki leśnej, stworzono specjalne certyfikaty. Zapewniają one, że pozyskane surowce pochodzą z dobrze zarządzanego lasu, w którym dba się o zachowanie cennej przyrody. Przykładem takiego certyfikatu jest FSC(R). Za jego pomocą oznakowano i objęto monitoringiem już ponad 215 mln ha lasów na kuli ziemskiej w tym także w Polsce.
Bez lasu będziemy w lesie
W ramach działań edukacyjnych WWF Polska rozpoczął kampanię informacyjną pod tytułem “Bez lasów będziemy w lesie”. Celem kampanii jest uświadomienie ludziom jak ważne dla naszego życia są zdrowe lasy i ich usługi ekosystemowe. Dla nas, ale także dla naszych dzieci oraz kolejnych pokoleń. Potrzebujemy do życia surowców pochodzących z lasu, ale jednocześnie musimy pilnować, aby ich eksploatacja godziła korzyści dla ludzi, środowiska i różnorodności biologicznej. Więcej na: www.lasy.wwf.pl.
***
O Badaniu
Badanie zrealizował na zlecenie WWF Polska, Instytut Badania Rynku i Opinii Społecznej IMAS International Sp. z o.o. Badanie przeprowadzono we wrześniu 2022 na reprezentatywnej próbie Polaków, n=1007, zgodnej z rozkładem populacji dorosłych mieszkańców Polski w wieku od 18 do 74 lat wg GUS. Dobór próby: losowo-kwotowy. Zmienne kwotowane: płeć, wiek, wykształcenie, wielkość miejscowości, region. Badanie zrealizowane zostało techniką ankiet internetowych (CAWI) wśród panelistów IMAS OnLine.
(Źródło: Fundacja WWF Polska)
