Głębokie uczenie ma miejsce, gdy uczniowie rozumieją ważne idee i procesy i są w stanie przenieść i zastosować wiedzę w innych obszarach. Same informacje i wiedza mogą być przekazane poprzez wykład, ale dla głębokiego uczenia potrzebne jest zrozumienie. Głębokie uczenie potrzebuje czasu i wymaga aktywnego mentalnego zaangażowania. Wrogiem jego jest pośpiech i za obszerna ilość treści.
Przedstawię trzy strategie, które można realizować zarówno w nauczaniu rzeczywistym, jak i zdalny.
Strategia pierwsza – użycie listy terminów
Pokażę ją na przykładzie poznawania realiów życia starożytnych Egipcjan:
1. Uczniowie otrzymują listę terminów. Mogą to być np. następujące słowa:
Skalpel; Gwiazdy; Planety; Pacjent; Bóg Nieba; Konstelacje; Bóg Ziemi, Kushta; Świątynia; Sfinks; Księżyc; Pałace; Operacja; Kult; Arcykapłani; Lekarze; Piramidy w Gizie; Bóg Słońca
2. Uczniowie wyszukają terminy, które nie są im znane i zostają one im wyjaśnione. Następnie, grupują terminy w oparciu o ich wspólne cechy.
Jeden z zespołów uczniowskich pogrupował je w 4 kategorie:
I. Medycyna: Skalpel, Kushta, Operacja, Lekarze, Pacjent
II. Niebo: Gwiazdy, Planety, Konstelacje, Księżyc, Bóg Słońca, Bóg Nieba
III. Religia: Bóg Ziemi, Kult, Świątynia, Bóg Nieba, Bóg Słońca, arcykapłani
IV. Budownictwo: Pałace, Świątynia, Piramida w Gizie, Sfinks
3. Uczniowie formułują wnioski na temat życia w Egipcie. Na przykład.: „Egipcjanie potrafili wznosić ogromne budowle”, „Egipscy lekarze, używali narzędzi i roślin, aby pomagać chorym” lub „Egipcjanie wierzyli w wielu bogów”.
4. Uczniowie czytają test, oglądają film lub poszukują informacji na stronach internetowych i weryfikują swoje wnioski lub formułują nowe. Przy czym, do każdego wniosku znajdują dowody na jego trafność lub nie.
W tej strategii pomagamy uczniom aktywować ich wcześniejszą wiedzę, konstruować wstępne wnioski, rozwinąć umiejętności klasyfikowania, przewidywania i udawadniania.
Kilka wskazówek do przygotowania pracy tą metodą:
- Często polecaj uczniom grupowanie i klasyfikowanie terminów. Można zacząć od prostych terminów np. związanych z przedmiotami codziennego użytku. Chodzi o to, aby uczniowie znali ten proces.
- Mieszaj znane i nieznane terminy. Znajomość pewnych terminów pomaga połączyć nowe terminy z pojęciami, które już uczniowie znają. Uważaj, aby nie przesadzić z liczbą terminów.
- Terminy podaj przed zapoznaniem się uczniów z materiałami. To pomaga w odnajdywaniu terminów w tekście, przewidywaniu i formułowaniu wstępnych wniosków.
- Dbaj, aby uczniowie umieli wyjaśnić grupowanie terminów. Klasyfikowanie nie może być przypadkowe. Pamiętaj, że każda z grup może zrobić je w inny sposób.
Strategia druga – angażowanie uczniów w aktywne czytanie
W nauczaniu zdalnym wzrasta wartość czytania przez uczniów tekstów. Aby zaangażować uczniów, trzeba im podać wcześniej pytania do tekstu.
Weźmy przykład zapoznawania uczniów z tematem żywności modyfikowanej. Zanim zaczną czytać tekst prosimy, aby zapoznali się z trzema stwierdzeniami:
1. Zawsze powinniśmy stosować opracowaną przez naukowców technologię, jeśli poprawia jakość życia ludzi.
2. Istnieją niezbite dowody na to, że GMO są bezpieczne dla człowieka.
3. W mediach wykorzystywany jest brak wiedzy ludzi na temat nauki o GMO.
Prosimy uczniów, aby zastanowili się, czy zgadzają się z tymi stwierdzeniami. Po czym prosimy, aby znaleźli w tekście dowody świadczące za trafnością swoich decyzji w sprawie stwierdzeń. Nie sugerujemy uczniom odpowiedzi.
Uczniowie muszą mieć czas na zapoznanie się z tekstem lub tekstami. Można zorganizować pracę w małych grupach lub wirtualnych pokojach.
Można umożliwić uczniom przeformułowanie stwierdzenia tak, aby mogli podjąć wspólną w grupie decyzję. Np w stosunku do pierwszego stwierdzenia uczniowie mogą zmienić treść na: „Kiedy naukowcy opracowują technologię, która może poprawić życie ludzi, należy zanim zostanie zastosowana, przetestować ją pod kątem zagrożeń”.
Pytania dobrze, aby niosły emocje i kontrowersje, np.:
- Pająki są bardziej pomocne niż szkodliwe.
- Autor artykułu chce, żebyśmy czuli się winni.
- Życie codzienne byłoby bardzo trudne bez ułamków.
Strategia trzecia: uczynić naukę osobistą
Strategia oparta jest na wykorzystaniu empatii. Proponuje wcielenie się w inną osobę, aby można było zobaczyć i doświadczyć świat, jako inna osoba. W ten sposób można pomóc uczniom zrozumieć treści abstrakcyjne, nadać sens poznawania oraz zwiększyć osobiste zaangażowanie.
Na przykład można poprosić uczniów, aby wyobrazili sobie życie znanej postaci literackiej lub historycznej. Można też „wcielić” się w przedmiot i tak obserwować świat. Następnie uczniowie mogą spisać swoje wyimaginowane obserwacje.
Oto przykłady poleceń:
- Na podstawie przeczytanej lektury wybierz sobie jednego z bohaterów i napisz list, jaki prawdopodobnie napisałby on do swojej rodziny.
- Jesteś poczwarką, która nie może się doczekać, aby stać się motylem. Wyjaśnij, jak wygląda życie, gdy czekasz na swoją przemianę. Nie zapomnij wspomnieć dlaczego chciałabyś być motylem.
- Wyobraź sobie, że jesteś dzieckiem w Indiach i jesteś zatrudniony przy szyciu ubrań. Jak wygląda twój dzień?
Notka o autorce: Danuta Sterna – była nauczycielka matematyki i dyrektorka szkoły, ekspertka merytoryczna w programie Szkoła Ucząca Się (SUS) (prowadzonym przez CEO i PAFW), autorka książek i publikacji dla nauczycieli, propaguje ocenianie kształtujące w polskich szkołach. Niniejszy wpis pochodzi z jej bloga w partnerskiej platformie Edunews.pl – www.osswiata.pl. Inspiracja artykułem Mattew J. Perini i Jay McTighe z ASCD.org.
