Nauka może zdarzyć się wszędzie: w domu, w szkole, w świecie – zakładając, że świat to wszystko to, co poza domem i poza szkołą. Brightworks z tych odrębnych rzeczywistości buduje jedną. Podstawą Brightworks jest prawo, że wszystko jest interesujące a dzieci uczą się instynktownie. W skutecznym uczeniu się najważniejsze jest właściwe nastawienie. Według Brightworks motywację można zbudować na ciekawości. Serce zabiło mi mocno.
Co jeszcze jest ważne? Wspieranie odwagi i wiary w siebie w podążaniu za ideami i marzeniami. Dogłębne eksplorowanie różnorodnych dziedzin. Sprzyjanie współpracy i równości. Rozwijanie zdolności, które pozwalają zmieniać świat.
W Brightworks nie ma curriculum w tradycyjnym rozumieniu. To znaczy, nie ma przedmiotów, podręczników, treści, które każdy ma przyswoić w określonym czasie, umiejętności, z których uczniowie, będą rozliczeni końcowym egzaminem. Jak w realnym świecie – to życie sprawdzi, czy się nauczyłeś.
Jest za to architektura uczenia się, podporządkowana głównym ideom: rozwijaniu ciekawości i rozpalaniu pasji, kształtowaniu umiejętności uczenia się i odpowiedzialności za swoją naukę i pracę.
Jak to działa? Trzy semestry roku szkolnego to trzy “arkady” (arcs) czyli trzy tematy organizujące naukę przez cały rok. Arkady wyznaczają rytm rozległych poszukiwań skupionej pracy.
Tematy
To musi być coś, co rezonuje: brzmi znajomo, nie odstrasza, nie spowoduje, że studenci uciekną z krzykiem lub zasną.
Wybór tematów jest bardzo ważny. Uczniowie poświęcą im kilkanaście tygodni: uwagi, pracy, emocji. Na pierwszy rzut oka, temat jest prosty i zwyczajny. Ważne, by wciągał. (“Lustra? Zawsze chciałam zrozumieć jak to działa. Co widać w pokoju wyłożonym lustrami od podłogi po sufit, gdy jest całkowicie pusty? Czy zwierzęta widzą się w lustrze? A wampir – podobno nie może się w nim zobaczyć...”). Sześciolatek czuje, że obejmuje temat, dwunastolatek – może w nim zanurkować, piętnastolatek – poszerza swoje granice. Temat to spojrzenie na świat z danej perspektywy.
Lustra – mogłam dobrze poznać szkołę właśnie wtedy, gdy Lustra były tematem wiosną 2014 r. Pozostałe dwa tematy tamtego roku to Linijki i Zegary. Cały rok poświęcony mierzeniu. Pasji mierzenia. Mylili się dawni filozofowie i badacze sądząc, że zdolność mierzenia odróżnia człowieka od innych istot. Prawdą jest jednak, że ludzie do mierzenia przykładają dużą wagę (a waga też mierzy). A więc pomiary jako supertemat organizujący cały rok. Instrumenty do pomiarów, przedmioty pomiarów, obiekty dzięki pomiarom konstruowane i problemy do rozwiązania dzięki pomiarom. Zegary rozszerzyły świat pomiarów o czas. Lustra - dają możliwość zmierzenia siebie.
Linijki i Zegary to powód do odkrywania matematyki. Właśnie: odkrywania. Jak zrobić precyzyjną tarczę zegara? Metodą prób i błędów. Trzeba znaleźć sposób na to, by koło podzielić na dwanaście równych części. Dzieci same wpadają na to, by złożyć wycięte koło na pół, potem znów na pół i tak do skutku. Jak samemu zmierzyć Golden Gate Bridge albo odległość ze szkoły do parku na drugim końcu miasta – to też można odkryć. Przy okazji dowiadując się, jak buduje się mosty albo jak powstają mapy i jak je odczytywać. Lustra – po zimie można pobawić się nie tylko w słońcu, ale i ze słońcem. Obserwować wzorki, które powstają na ścianie, dzięki promieniom odbitym od lustra wody w misce dla psa. Lustra to teoria malarstwa i kawał kultury.
Eksploracje
Temat to Latarka w ciemności – jej światło pada na różne rzeczy i wyciąga je z ciemnych kątów niebytu.
Wszystkie odkrycia dokonywane są w pierwszej części “arkady”, podczas eksploracji. To czas na to, by w zespołach (bands) poznać, doświadczyć, zbadać jak najwięcej, przekonać się, jaki fragment świata odkryje dany temat. Eksploruje się w szkole, w internecie w świecie: na ulicy, na moście, w parku, w muzeum albo gabinecie luster. Pole działania musi być jak najszersze.
Eksploracje to widok 360 stopni z punktu zakreślonego tematem. “Zegary” to pole eksploracji nie tylko geometrii, lecz także teorii względności Einsteina czy praw fizyki, których poznanie przydawało się do konstrukcji np. zegara wodnego.
Brightworks daje dużo indywidualnej przestrzeni – widać to szczególnie w piątki, gdy dzieci często przebierają się – zgodnie z tematem community day. Jednakże “współpraca”, “zespół” i “społeczność” to są kluczowe słowa. Szczególnie pierwsza część arkady jest wspólnym działaniem. Bandy czyli zespoły razem eksplorują, dzielą się doświadczeniami, odkryciami i myślami.
Wzajemne inspirowanie się poszerza pole działania. Nauczyciele-opiekunowie grup to współpracownicy, collaborators, rezonują z zespołem. Ich rola to przede wszystkim tworzenie sytuacji edukacyjnych. Jak czułe instrumenty reagują na wszystko co się dzieje w zespole i w każdym z jego członków, bo dobrze znają każde z dzieci. Reagują czyli rejestrują: nastrój, emocje, zainteresowanie lub jego brak, nie zaburzając aktywności uczniów.
Ekspresja
Druga faza arkady to Ekspresja – studenci wybierają wątek, który najbardziej poruszył ich emocje, wyobraźnię, intelekt. To czas pracy projektowej, gdy uczniowie indywidualnie lub w 2- lub 3-osobowych zespołach wykorzystują wcześniej zdobytą wiedzę i na jej bazie konstruują, eksperymentują, tworzą z pomocą nauczyciele-współpracowników, artystów-rezydentów oraz ekspertów zaproszonych do współpracy. Zanim zabiorą się do pracy, podejmują pisemne zobowiązanie (commitment) co do przedmiotu i charakteru projektu. Dzięki temu praca jest konkretna, zmierza do celu a jej twórca ma motywację, inną niż groźba niezaliczenia, do skończenia jej. Tak jak eksploracje szeroko otwierają oczy, uszy, umysł, tak ekspresja to czas skupienia i pogłębienia. Konkretem może być 7 autoportretów ołówkiem, przedstawienie iluzjonistyczne, film albo działający model piekarnika na promienie słoneczne. Uczeń-artysta ma szansę udoskonalić np. umiejętność obserwacji szczegółu i wyrażania emocji w rysunku, a uczeń-konstruktor dogłębnie poznaje wybrane prawa fizyki i potrafi zastosować je w praktyce.
Ekspozycja
Faza finałowa to prezentacja pracy. Student może wówczas podzielić się z publicznością jej efektami – nie tylko gotowym rezultatem, także przemyśleniami, odkryciami, zaskoczeniami, porażkami i sukcesami. Publiczność to społeczność szkoły: inni studenci, nauczyciele, rodzice, ale także osoby z lokalnej społeczności, eksperci, zaproszeni goście. Prezentacja następuje przed społecznością, bo działania, praca, rozwiązywanie problemów, tworzenie itd. mają charakter społeczny. Prezentacja to nie tyle rozliczenie się z własnego wysiłku, co podzielenie jego owocami. Nie tylko działamy z innymi, ale też dla innych – moja praca ma być owocna dla innych.
Ekspozycja umożliwia rozwinięcie wszechstronnych umiejętności komunikacyjnych, jako że autor projektu podsumowuje go w różnorodnych formach: pisemnej, ustnej, w postaci demonstracji, a także odpowiadając na pytania. Umiejętność ujęcia wystąpienia jednocześnie w ciekawą opowieść i logiczne argumenty – sztuka przydatna w dorosłym życiu.
Brightworks to idea zrealizowana bez kompromisów. “Gever, a jak z realizacją podstawy programowej – czy twoi uczniowie poradzą sobie w innych szkołach, czy zdadzą egzaminy na studia?” - pytam któregoś dnia. “Wiesz, sprawdzaliśmy to kiedyś; w zupełnie naturalny sposób przechodzimy przez podstawowe tematy zawarte w Common Core [podstawie programowej - przyp. red.]. Jesteśmy na bieżąco z oficjalnymi wymaganiami” - odpowiada Gever. Żadne testy nie są jednak przedmiotem troski w szkole. Nie widziałam, by kiedykolwiek młodszy band czy highschoolowy Brightworks kiedykolwiek, choćby przez chwilę, ćwiczył rozwiązywanie testów. Nigdy w życiu! To ryzyko, które podejmują rodziny Brightworks – przeniesienie się do innej szkoły, na przyklad w razie przeprowadzki – będzie wymagało specjalnej adaptacji.
Regularną, “szkolną” wiedzę pomagają nabyć platformy internetowe i aplikacje: Khan Academy pomaga usystematyzować wiedzę matematyczną. DuoLingo otwiera nieograniczone możliwości uczenia się dowolnych języków obcych. Czy skutecznie? Z matematyką to może zadziałać, szczególnie, że KA ciekawie rozwija się w kierunku indywidualizacji procesu nauczenia. Z językami – tu już nie jestem taka pewna. Moje dzieci po tych kilku intensywnych miesiącach mówią płynnie po angielsku – efekt zanurzenia w języku. To już jednak inna historia.
Matylda i Tytus przeżyli semestr w Brightworks. Mati rozwinęła się społecznie, nabrała odwagi do realizacji pomysłów i projektów (film na zadanie domowe zamiast wypracowania to jej specjalność) i świetnie rysuje. Tytus nabrał ochoty do publicznych prezentacji – regularnie uczestniczy w debatach oksfordzkich. Autorski projekt komiksowy, który realizował w Brightworks, rozwinął w nim chęci i zdolności do tworzenia fabuł – zabrał się za kręcenie filmów.
Wiara w siebie i odwaga w podążaniu za marzeniami – Brightworks działa!
***
Brightworks jest chętnie odwiedzaną szkołą. Podczas mojego pobytu, był tam Sal Khan, założyciel Khan Academy i wielu poszukiwaczy nowych idei. Na stronie jednej z organizacji, która odwiedzała szkołę, przeczytałam co odpowiedziała Clementine, która uczy się w szkole od 4 lat, na pytanie: jak jednym słowem oddać to co jest wyjątkowe w Brightworks. Bez chwili zastanowienia, powiedziała: zaufanie. A potem rozwinęła: “czuję, że potrafię używać z pozoru trudnych i niebezpiecznych rzeczy, takich jak elektryczne narzędzia i algebra, bo dorośli nam tutaj ufają”. I może właśnie to jest najważniejsze.
Zobacz także w Edunews.pl:
- Szkoły świata: Brightworks (1)
- Baw się ogniem, scyzorykiem i wiertarką
- Szkoła majsterkowania
- Strona szkoły Brightworks: http://www.sfbrightworks.org/
- Szkoły świata: Steve Jobs Schools
- Szkoły świata: innowacyjna edukacja (1)
- Szkoły świata: innowacyjna edukacja (2)
Notka o autorce: Agata Wilam jest prezesem Fundacji Uniwersytet Dzieci. Fundacja realizuje projekty edukacyjne wzorowane na wykładach i warsztatach akademickich, adresowana do dzieci w wieku 6-13 lat i przystosowana do ich możliwości percepcyjnych i poznawczych. Zajęcia akademickie dla dzieci i rodziców www.uniwersytetdzieci.pl realizowane są w 4 ośrodkach – w Warszawie, Krakowie, Olsztynie i we Wrocławiu. Bezpłatne scenariusze lekcji dla nauczycieli szkół podstawowych dostępne są na www.scenariuszelekcji.ud.edu.pl. Agata Wilam prowadzi także swój blog pod adresem http://agatawilam.blogspot.com.
