Jedną z najbardziej poszukiwanych kompetencji jest dzisiaj umiejętność współpracy z różnymi ludźmi w różnych zespołach zadaniowych. Czy polska szkoła uczy współpracy? Różnie z tym bywa. Warto poświęcić więcej uwagi szkole jako instytucji, która nie tylko powinna uczyć współpracy, ale także sama powinna być instytucją współpracującą. Powstało wiele ciekawych i pomocnych materiałów, z których można od razu skorzystać.
„Szkoła współpracy to przestrzeń, w której każde dziecko i młody człowiek, każdy rodzic i każdy nauczyciel zaproszeni są do wspólnej rozmowy, pracy, uczenia się, zabawy.” – tak zdefiniowano współpracę w projekcie systemowym Ministerstwa Edukacji Narodowej pt. „Szkoła Współpracy. Uczniowie i rodzice kapitałem społecznym nowoczesnej szkoły”, realizowanym w partnerstwie z Fundacją Rozwoju Demokracji Lokalnej. Jego celem było wzmocnienie współpracy pomiędzy uczniami, rodzicami i nauczycielami oraz przedstawicielami instytucji działających w otoczeniu szkoły. W cyklu szkoleń i warsztatach od marca 2013 do czerwca 2015 roku brało udział ponad 6600 osób – uczniów, rodziców i nauczycieli – z ponad 1200 szkół i przedszkoli.
W trakcie projektu prowadzone były w szkołach debaty na temat stanu współpracy między uczniami, rodzicami i nauczycielami oraz sposobów wzmacniania tej współpracy, planowano i wdrażano wspólne działania. Wypracowano wspólnie ponad 700 dwuletnich szkolnych programów aktywnej współpracy (SPAW), które są obecnie wdrażane w wielu szkołach.
Standardy współpracy
Współpraca w szkole może mieć oczywiście wiele wymiarów. Na potrzeby projektu systemowego zdefiniowano 7 standardów współpracy:
Standard I. UCZNIOWIE I RODZICE UCZESTNICZĄ W PODEJMOWANIU DECYZJI DOTYCZĄCYCH SZKOŁY
Dyrektor i nauczyciele zapewniają rodzicom i uczniom stałe uczestnictwo w podejmowaniu wszystkich istotnych decyzji dotyczących organizacji życia szkoły: dydaktyki, zagospodarowania przestrzeni budynku szkoły i wokół szkoły. Sposób włączenia dostosowany jest do wieku, kompetencji uczniów i możliwości rodziców. Stosowane są różne formy włączenia w te działania, poczynając od udzielenia prawa do wyrażania opinii, przez współdecydowanie, aż po przykazywanie prawa (i odpowiedzialności) do podejmowania niektórych decyzji uczniom i/lub rodzicom.
Standard II. WE WSZYSTKICH MOŻLIWYCH SYTUACJACH W SZKOLE STOSOWANE SĄ METODY EDUKACYJNE SPRZYJAJĄCE WSPÓŁPRACY
Współpraca w trakcie zajęć dydaktycznych jest dominującą formą współdziałania z uczniami. W tym celu stosują i różnicują metody, m.in.: pracę zespołową podczas lekcji, zadawanie grupowych prac domowych, organizowanie dyskusji i debat, pracę metodą projektu. W „szkole współpracy” ogranicza się metody sprzyjające nadmiernie eksponowanej rywalizacji, np. konkursy.
Standard III. SZKOŁA INICJUJE I WSPIERA DZIAŁANIA UCZNIÓW, KTÓRZY PODEJMUJĄ AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNĄ I OBYWATELSKĄ NA RZECZ SWOJEJ SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ I SZERSZYCH
Szkoła zapewnia uczniom możliwość czynnego udziału w sprawach istotnych dla społeczności lokalnej. Dyrekcja nie odrzuca bez uzasadnienia żadnej inicjatywy wewnętrznej w zakresie organizacji pracy.
Standard IV. ORGANIZACJA PRZESTRZENI WEWNĄTRZ BUDYNKU SZKOŁY I WOKÓŁ NIEGO SPRZYJA WSPÓŁPRACY
W szkole sposób urządzenia i zagospodarowania przestrzeni ułatwia współdziałanie wszystkim członkom społeczności szkolnej i respektuje zróżnicowane potrzeby w tym względzie. Chodzi tu zarówno o współpracę w czasie zajęć dydaktycznych, jak i wykorzystanie przestrzeni do wspólnej zabawy i interakcji poza lekcjami. Przestrzeń szkoły jest otwarta i przystosowana do aktywności rodziców na rzecz uczniów. Przestrzeń szkoły i wokół niej jest planowana i tworzona wspólnie z uczniami tak, aby sprzyjała budowaniu więzi z miejscem nauki.
Standard V . SZKOŁA WSPÓŁPRACUJE Z OSOBAMI ORAZ INSTYTUCJAMI ZE SWOJEGO OTOCZENIA
Dyrektor szkoły i nauczyciele stale poszukują osób i instytucji, które mogą wspierać jakość realizowanego procesu edukacyjnego i wychowawczego. Szkoła współpracuje zwłaszcza z partnerami lokalnymi (z trzech sektorów: samorząd, organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy). Szkoła jest otwarta na inicjatywy grup mieszkańców i organizacji społecznych działających w społeczności lokalnej.
Standard VI. KOMUNIKACJA SPRZYJA POROZUMIENIU I WSPÓŁPRACY
W szkole funkcjonują rozwiązania organizacyjne, zapewniające komunikację między wszystkimi członkami szkolnej społeczności, przewidujące również tryb rozwiązywania ewentualnych sporów. Oznacza to prowadzenie działań na rzecz poznania się i integracji uczniów, rodziców i nauczycieli. Komunikacja jest zorganizowana w taki sposób, by możliwe było osiąganie kompromisu przy jednoczesnym dawaniu możliwości równego głosu każdemu członkowi społeczności. Komunikacja odbywa się w różnorodnych formach, umożliwiających artykulację potrzeb każdemu członkowi społeczności szkolnej.
Standard VII. WSPÓŁPRACA JEST PLANOWANA I SYSTEMATYCZNA
Współpraca jako ważny obszar dobrego funkcjonowania szkoły jest systematyczna i planowana. Dyrektor i nauczyciele wraz z uczniami i rodzicami konsekwentnie diagnozują bariery i potrzeby oraz wspólnie dobierają odpowiednie formy ich przeciwdziałania. Plany współpracy poddawane są ewaluacji i uaktualniane każdego roku, tak aby uwzględniały zmienny skład społeczności szkolnej.
Poradniki o współpracy
Jednym z rezultatów projektu są trzy poradniki o współpracy, które warto polecić wszystkim tym, którzy chcą w swoich szkołach budować wspólnotę i angażować we wspólne działania wszystkich uczestników szkoły: uczniów, rodziców i nauczycieli:
- Poradnik ucznia (Samorząd uczniowski i wpływ uczniów na decyzje) - http://szkolawspolpracy.pl/poradnik-ucznia/ lub całość w PDF.
- Poradnik nauczyciela (Współpraca z radą rodziców i instytucjami lokalnymi) - http://szkolawspolpracy.pl/poradnik-nauczyciela/ lub całość w PDF.
- Poradnik rodzica (Uczestnictwo w życiu szkoły i wspólne decyzje) - http://szkolawspolpracy.pl/poradnik-rodzica/ lub całość w PDF.
Zachęcamy do lektury! Więcej informacji o projekcie można znaleźć na stronie: http://szkolawspolpracy.pl/. To cenna wiedza i spróbujmy z niej skorzystać. Dla dobra szkoły i dla całej społeczności szkolnej.
(Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym Edunews.pl, zajmuje się edukacją i komunikacją społeczną, realizując projekty społeczne i komercyjne o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Jest również członkiem grupy Superbelfrzy RP).
