Wiele polskich szkół podejmuje działania na rzecz zmiany swojej przestrzeni. Przybywa w nich miejsc, które nie tylko wyglądają ładnie, ale też pełnią różne funkcje, na przykład umożliwiają interakcję i socjalizację uczniów lub tworzą miejsce, w którym można chwilę odpocząć, wyłączyć się, wyciszyć. Najtrudniej chyba zmienić salę lekcyjną, choć i tutaj udaje się wprowadzać innowacje. Warto jednak postawić pytanie: po co zmieniamy przestrzeń szkoły? Czemu to ma służyć?
Kilka lat temu miałem przyjemność współprowadzić duży projekt Eduspaces 21, który finansowany był ze środków programu Erasmus+. Fundacja CEO i Fundacja Think!, wspólnie z partnerami ze Szwecji i Niemiec, dokonały wówczas redefinicji pojęcia przestrzeni edukacyjnej i zaprezentowały dziesiątki ciekawych działań podejmowanych przez szkoły w Europie i na świecie z myślą o modernizacji i zmianie myślenia o nauczaniu/uczeniu się w budynkach szkolnych (i nie tylko). Owocem tamtego projektu, wyróżnionego przez Komisję Europejską, są m.in. cztery poradniki, które dostępne są w polskiej wersji językowej na stronie www.eduspaces.eu (zob. zakładka Guidebooks). Warto zajrzeć!
Postanowiliśmy jednak pójść o krok dalej. Fundacja Think! z partnerami z Belgii, Francji, Portugalii i Turcji realizuje od grudnia 2019 r. kolejny projekt finansowany ze środków Erasmus+, który również dotyczy przestrzeni edukacyjnej, ale w kontekście relacji z działalnością dydaktyczną szkoły, czyli z pedagogiką (Novigado – Aktywne uczenie się i innowacyjne nauczanie w elastycznych przestrzeniach edukacyjnych, https://fcl.eun.org/novigado). Postanowiliśmy skupić się właśnie na tych trzech elementach: aktywnym uczeniu się uczniów, elastycznych przestrzeniach edukacyjnych i innowacyjnym nauczaniu (w tym i wykorzystaniu technologii edukacyjnych). Te trzy elementy współgrają ze sobą w nauczaniu/uczeniu się i w tym kontekście powinniśmy myśleć o zmianach w placówkach edukacyjnych.
Zmiana w szkole nie powinna kończyć się jedynie na tym, aby było ładniej, bardziej estetycznie, elegancko, aby uczniowie i nauczyciele mieli bardziej zróżnicowaną przestrzeń wspólną. Nie tylko na tym, aby uczniowie czuli się w szkole „jak w domu”. Oczywiście – to jest ważne, bo już Loris Malaguzzi, włoski pedagog i współtwórca znanej metody edukacyjnej Reggio Emilia, pisał (połowa XX w.), że przestrzeń klasy to „trzeci nauczyciel”. Środowisko i otoczenie, w który uczymy się, wpływa na jakość tej edukacji i na kompetencje uczących się. Ale prawdziwym wyzwaniem, na co położyliśmy szczególny nacisk, jest taka aranżacja przestrzeni i takie działanie nauczyciela, aby to uczniowie zaczęli uczyć się w sposób aktywny.
Miło mi napisać, że ukazał się właśnie w polskiej wersji językowej poradnik dla szkół „Przestrzeń w edukacji”. Jest to opracowanie, którego nie było chyba do tej pory na wydawniczym rynku. W czterech rozdziałach prezentujemy kilkadziesiąt ważnych badań naukowych, które dotyczą kontekstu aktywnego uczenia się i elastycznej przestrzeni w szkołach. W przeciwieństwie do wspomnianego projektu Eduspaces, nie znajdziemy w nim wiele zdjęć i przykładów, jak szkoły zmieniały swoją infrastrukturę. Ale w zamian mamy coś innego – dwa rozdziały poświęcone: elastyczności przestrzeni nauki i spektrum innowacyjnych przestrzeni uczenia się. Prezentujemy wiele form organizacji nauki w sali lekcyjnej (lub przestrzeni wspólnej), dzięki którym uczniowie nie siedzą w ławkach słuchając tylko wykładu, ale rzeczywiście zaczynają odgrywać różne role w procesie uczenia się i „przy okazji” rozwijają ważne super-kompetencje, czyli tak zwane 4K (4C w języku angielskim): krytyczne myślenie, komunikację, kooperację i kreatywność. Zaprezentowana koncepcja elastycznych przestrzeni edukacyjnych opracowana została na podstawie doświadczeń szkół europejskich w sieci Future Classroom, którą prowadzi partner projektu European Schoolnet. Ponadto przybliżamy koncepcję organizacji sześciu stref nauki, której pierwowzorem jest przestrzeń Future Classroom Lab w Brukseli. Wreszcie, w ostatnim rozdziale poradnika mówimy o kilku wyzwaniach związanych ze zmienianiem przestrzeni w szkole i podpowiadamy konkretne rozwiązania, które pomogą szkołom bardziej sprawnie i efektywnie przeprowadzić proces zmian w swoich budynkach.
Zapraszamy do lektury poradnika „Przestrzeń w edukacji” - polska wersja językowa dostępna jest na stronie projektu Novigado: https://bit.ly/eduprzestrzen.
Prosimy o informowanie nauczycieli, dyrektorów i szkół o tym opracowaniu! Miłej lektury!
***
Niniejszy artykuł powstał w ramach projektu NOVIGADO.
Finansowany ze środków Erasmus+ projekt NOVIGADO koordynuje Fundacja Think! (lider konsorcjum), zaś partnerami są belgijska organizacja European Schoolnet (zrzeszająca wszystkie ministerstwa edukacji w UE), turecki YEGITEK (agencja tureckiego ministerstwa edukacji ds. technologii), francuska CANOPE (agencja francuskiego ministerstwa edukacji ds. Publikacji edukacyjnych) i dwie innowacyjne szkoły – francuska Lycee Pilote Innovant International oraz portugalska Agrupamento de Escolas Fernando Casimiro Pereira da Silva.
Na stronie https://fcl.eun.org/novigado-results można znaleźć liczne opracowania (także w języku polskim) poświęcone m.in. współczesnemu rozumieniu aktywnego uczenia się, organizacji przestrzeni edukacyjnych w szkole i wykorzystania ich w nauczaniu, opinie przedstawicieli środowisk naukowych i oświatowych dotyczących aktywnego uczenia się we współczesnej szkole, jak również przegląd światowej literatury w tym temacie. Znajdują się tam też linki do kursu MOOC oraz webinarów. Zapraszamy do śledzenia informacji o projekcie NOVIGADO i korzystania z opracowań i materiałów dla szkół i nauczycieli.
Więcej informacji: http://fcl.eun.org/novigado
Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym portalu o nowoczesnej edukacji Edunews.pl (2008-) i organizatorem cyklu konferencji dla nauczycieli INSPIR@CJE (2013-). Zajmuje się zawodowo edukacją od 2002, angażując się w debatę na temat modernizacji i reformy szkolnictwa (zob. np. Dobre zmiany w edukacji, Jak będzie zmieniać się edukacja?). Blisko współpracuje z nauczycielami i szkołami. Należy do społeczności Superbelfrzy RP. Realizuje projekty edukacyjne i szkoleniowe o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Szczególnie interesują go inicjatywy związane z tematyką przestrzeni edukacji - był liderem dwóch ważnych projektów międzynarodowych Fundacji Think!: Eduspaces21 oraz NOVIGADO. Jest współautorem kilku poradników dla szkół dotyczących przestrzeni edukacyjnych (m.in. Przestrzeń w edukacji).
