O edukacji na Kongresie Obywatelskim

Sesja poświęcona edukacji, zatytułowana „Edukacja XXI w. Cele, miejsca, metody“ była bardzo ciekawa ze względu na wypowiedzi zaproszonych ekspertów, choć nie starczyło miejsca na debatę wokół tego, co zostało powiedziane. 

 

„Edukacja zawsze rzutuje w przyszłość. Kształcimy tych, którzy będą odpowiadali za swój fragment czasu w II połowie XXI wieku, albo może i później. Nie możemy wiele powiedzieć o przyszłości. Co naprawdę może być potrzebne ludziom w przyszłości, o której nic nie wiemy? Jakie są cele edukacji? “ – zapytała jako pierwsza prof. Agnieszka Kłakówna z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. I przedstawiła swoją odpowiedź – jej zdaniem potrzebujemy:

 

Każdy człowiek musi umieć samemu uczyć się. Niestety – zauważyła prof. Kłakówna – nasz system oświaty tylko statystycznie jest coraz lepszy, ale z drugiej strony rezultaty edukacji są coraz gorsze. Aktualny system szkolny nie wspiera jej zdaniem powyższych celów.

 

„Mówi się, że powinniśmy być społeczeństwem wiedzy i że sprawdzają to testy... Co sprawdzają te testy? Obawiam się, że sprawdzają, czy dobrze przyporządkowuje się nazwisko do tytułu dzieła“ – powiedziała kończąc wypowiedź profesor.

 

Dr Marzena Żylińska z Nauczycielskiego Kolegium Języków Obcych w Toruniu nawiązała do głównego założenia Kongresu – podmiotowości Polaków, zauważając, że powinniśmy zmierzać w kierunku nowej kultury nauczania i uczenia się. Podmiotowość Polaków zależy od tego, czy podmiotowi są uczniowie. A czy są? – pytała. Testy kształtują jej zdaniem ucznia jako pewien produkt o określonych parametrach. A czy przygotowują do życia?

 

Główne pytanie zdaniem dr Żylińskiej, to jak wykorzystać potencjał i talenty uczniów? Od tego zależy, jak będzie się rozwijał kraj. Szkoły funkcjonują na razie tak, jakbyśmy chcieli kształcić profesorów: uczeń ma mieć doskonałą i szczegółową wiedzę z każdego przedmiotu. Spójrzmy z punktu widzenia talentów: czy uczniowie są lepsi, czy rozwijają talenty, czy chcą chodzić do szkoły? – pytała Żylińska. I przytoczyła badania prof. Czapińskiego, z których wynika, że przed maturą 70% uczniów w szkole się nudzi! I jest to niestety trend rosnący.

 

„Czy przygotowujemy do innowacyjnych postaw? Czy wspieramy rozwój kreatywnego myślenia? Czy stawiamy na indywidualizację, czy klucz? Czy chcemy wychować nowych Koperników? Czy Kopernik zdałby dzisiaj maturę? Przecież zanegował w swoich czasach to, co było powszechne, co było w tzw. kluczu..." – mówiła dr Żylińska. Jeśli nauczymy ludzi rozwiązywania problemów, to sobie potem poradzą w życiu - dodała.

 

W wypowiedzi poruszona została jeszcze jedna ważna kwestia. Chęć poznania i ciekawość świata, z jaką przychodzą dzieci do szkoły, są szybko niszczone przez system szkolny. Czy szkoły stymulują wszechstronny rozwój mózgu? Sprowadzając rolę uczniów do biernego odbiorcy, marnotrawimy tkwiący w nich potencjał. Wniosek: stworzyliśmy środowisko edukacyjne, które blokuje rozwój ludzkiego mózgu (dotyczy to ogółu systemów szkolnych na świecie, nie tylko Polski) – przekonywała dr Żylińska.

 

„Czy mamy płynąć z prądem rzeki, czy pod prąd? Ignorując sposób funkcjonowania mózgu, każemy płynąć ludziom pod prąd. Zmęczą się i przepłyną tylko niewielki odcinek.“

Postawmy na aktywność. Nauka od najmłodszych lat wymaga aktywności. Im więcej rzeczy będą w szkole robiły dzieci, tym więcej połączeń neuronalnych będzie aktywnych. W wieku 6 lat człowiek ma największą liczbę połączeń neuronalnych. I jak wynika z badań, w trakcie edukacji szkolnej one zanikają! W naszym modelu edukacyjnym jest aktywny głównie nauczyciel! Ten, kto jest aktywny, ten może się uczyć i może uczyć innych. 

 

„Czy uczniowie w polskiej szkole mogą decydować o swojej edukacji? Nie! Są traktowani jako bierni odbiorcy. Nie jak podmiotowi Polacy.“ – podsumowała dr Żylińska. „ Idealnie byłoby, gdyby uczeń występował w wielu rolach: uczeń jako twórca, badacz, odkrywca i eksperymentator. I pozwólmy im robić błędy!“.

 

Kolejna wypowiedź poświęcona została nowemu podziałowi ról i sposóbów ich wykonywania w edukacji przyszłości. Stanisław Drzażdżewski, radca generalny MEN i przedstawiciel Polski w Radzie PISA, zaprezentował tradycyjne i nowe podejście do przestrzeni edukacyjnej. 

 

Tradycyjna przestrzeń edukacyjna ma trzy wymiary, określone latami życia spędzonymi w szkole i na kursach/szkoleniach; różnymi formami uczenia się (formalne, nieformalne i organizowane poza formalnie poza programami kształcenia – przy czym ta ostatnia jest najważniejsza) oraz 8 poziomów efektów uczena się. 

 

Nowa przestrzeń edukacyjna wypełnia całe życie. „Poszerzenie przestrzeni odbywa się jednocześnie ze zmianą i tworzeniem nowych ról w edukacji. Nauczyciel nie jest jedynym aktorem w tej przestrzeni. Nowym aktorem staje się osoba ucząca się." – zauważył Drzażdżewski. "Staje się ona również osobą uczącą innych. Osoba ucząca innych równocześnie sama uczy się najlepiej i najefektywniej."

 

 

Pojawiają się też inni aktorzy: ważny jest udział rodziców w edukacji dzieci do 4 r.ż., zaś w przypadku młodzieży – udział przedstawicieli sfery gospodarczej i społecznej; w przypadku osob starszych – pojawiają się inni dorośli, którzy przekazują seniorom istotną wiedzę na temat zmieniającego się świata.

 

Zdaniem Drzażdżewskiego musimy dążyć do wprowadzenia nowych aktorów do systemu edukacji, ale żeby wprowadzić nowy system, musimy m.in. zmienić systemy kwalifikacji.

 

W debacie wziął udział również przedstawiciel sfery biznesu - Bogdan Rogala – b. Prezes Phillips Lightning Polska, który uświadomił, że niezwykle istotne dla gospodarki i rozwoju kraju jest kształcenie młodego pracownika w miejscu pracy. Współczesne firmy – zwłaszcza te duże – muszą być uniwersytetami, w których doskonali się wiedzę i umiejętności pracownika od strony praktycznej. 

 

Jest to niezbędne, ponieważ mimo iż absolwent polskich uczelni ma dość solidne podstawy wiedzy w swoich specjalizacjach, jest ambitny i otwarty na wyzwania i uczenie się, po rozpoczęciu pracy wykazuje sporo niedostatków. Ma zbyt małą wiedzę o działalności biznesowej, w szczególności o zarządzaniu procesami i projektami, niedostateczne kompetencje interpersonalne (komunikacja i współpraca w zespole), dość trudno adaptuje się do zmieniających się warunków i wykazuje często niedostateczną znajomość języka angielskiego.

 

„To pracownik jest odpowiedzialny za własny rozwój, a firma powinna mu to umożliwiać“ – powiedział Rogala. I sformułował kilka rekomendacji dla systemu kształcenia na uczelniach – powinno się, jego zdaniem:

 

„Uczelnie powinny kierować się w stronę biznesu i odwrotnie.“ – zauważył Rogala. „To jest dobry kierunek, że świat biznesu zaczyna się przenikać ze światem edukacji.“

 

Komentując wypowiedzi prelegentów, Piotr Pacewicz z Gazety Wyborczej zauważył, że mimo upływu czasu szkoła od 150 lat jest mniej więcej taka sama. „Młody człowiek musi być zorientowany na działanie, a nie na to, w jaki sposób jest oceniany." – zauważył. Szkoła jego zdaniem w bardzo ograniczonym stopniu rozwija zespołowe działanie, które jest kluczowe dla rozwoju człowieka i współistnienia w społeczeństwie. Szkoła - mimo wszystko - ma pewien negatywny wpływ na kształtowanie młodego człowieka - możemy i powinniśmy ten negatywny wpływ zmniejszać.

 

Jednym z ostatnich głosów w debacie była wypowiedź Lilli Jaroń, podsekretarza stanu w MEN. Zwróciła ona uwagę na konieczność przebudowy procesu uczenia się w XXI wieku? Potrzeba m.in. na nowo zdefiniować talent ucznia. To nie jest jej zdaniem tylko ponadprzeciętne uzdolnienie w danym przedmiocie szkolnym. Talent to również coś, co uczeń świetnie potrafi robić, a co nie mieści się w nauczaniu szkolnym. To również trzeba rozwijać i system szkolny nie może o tym zapominać.

 

(Źródło: opr. własne)

 

(Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym Edunews.pl, zajmuje się edukacją i komunikacją społeczną, realizując projekty społeczne i komercyjne o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym)