Strona 1 z 2Wśród pożądanych kompetencji ucznia wymienia się dziś umiejętność selekcji i oceny informacji z różnych źródeł, rozpoznawania dobrych wzorów, remiksowania i kreowania treści, komunikowania się i publikowania, współpracy, korzystania z technologii społeczeństwa informacyjnego, zarządzania informacją zewnętrzną i osobistą, czy autoewaluacji.
Jednocześnie w środowisku pedagogów czynności elektronicznego kopiowania i wklejania nader często bywają odruchowo uznawane za zachowania naganne, nieetyczne, hamujące rozwój intelektualny uczniów. Kombinacje klawiszowe CTRL+C i CTRL+V doczekały się wierszy, legend miejskich i obrosły w przysłowia.
Nowoczesna pedagogika obficie czerpie z teorii scaffoldingu (rusztowań), która została sformułowana w pierwotnej postaci przez Jerome Brunera w połowie ubiegłego stulecia. W uproszczeniu - rusztowaniem jest takie wsparcie udzielane przez nauczyciela uczniowi rozwiązującemu problem, aby nie zmienić natury i trudności zasadniczego problemu, ale by umożliwić rozwiązanie go dzięki pomocy lub wyręczeniu ucznia w pewnych czynnościach składowych.
W latach dziewięćdziesiątych, po upowszechnieniu się specjalistycznych kalkulatorów matematycznych i komputerów osobistych strategia rusztowań została zaadaptowana przez Bernharda Kutzlera do warunków nauczania wspomaganego technologią informacyjną. W ujęciu Kutzlera rolę rusztowania wspomagającego zbyt skomplikowane procesy rozumowania matematycznego ma spełniać odpowiednio przygotowane oprogramowanie kalkulatora graficznego lub komputera. Uczący się może samodzielnie rozwiązywać stosunkowo skomplikowane problemy, przekraczając barierę własnej niekompetencji w zakresie niektórych koniecznych do wykonania prostszych operacji składowych dzięki temu, że wykonanie tych operacji zleca maszynie. Zasadnicze znaczenie Kutzler przypisał otwarciu drogi rozwoju oraz możliwości osiągania motywującego sukcesu dzięki wsparciu technologii informacyjnej. Dziś Kutzler wpisuje do katalogu działań swojej metody rusztowań każdą pedagogicznie uzasadnioną sekwencję działań z komputerem dla celów trywializacji, eksperymentowania, wizualizacji, ułatwienia koncentracji albo też dla automatyzacji lub kompensacji (Kutzler 2000).
W klasycznym ujęciu Brunera rusztowanie tworzy człowiek (nauczyciel), a celem ostatecznym procesu jest usunięcie tego rusztowania i przejście ucznia od działania interpsychologicznego do działania intrapsychologicznego. Inaczej u Kutzlera - rusztowaniem jest maszyna.
Wydaje się, że dziś atrakcyjnym celem procesu nauczania metodą rusztowań może być osiągnięcie przez uczącego się kompetencji samodzielnego budowania rusztowań nie po to, by je następnie likwidować, a więc nie po to, by uczyć się czegoś, co może wykonać komputer. Przeciwnie - po to, by nauczyć się rusztowania samodzielnie budować oraz trwale i efektywnie stosować, a więc by efektywniej skupiać się tylko na tym, czego komputer wykonać nie może i co jest wyłączną domeną działalności ludzkiej.
W polskiej praktyce oświatowej nowoczesny scaffolding rzadko bywa świadomie stosowany przez nauczycieli, często przeciwnie - bywa konsekwentnie rugowany.
Autorzy niniejszego tekstu składają w tym miejscu deklarację, iż zaniechanie dydaktycznego wykorzystania (lub zakazywanie wykorzystania) urządzeń i serwisów towarzyszących większości obywateli Ziemi przez większą część dnia (np. komórek i Internetu), uważają za bezsensowne i skazane na klęskę, jednak w niniejszym tekście wolą się skupić na implikacjach takiego zaniechania wobec samoistnego pojawienia się trzeciej wersji metody rusztowań. Stawiają także hipotezę, że nieprzyjazne postawy wielu nauczycieli wobec nowych technologii informacyjnych często wynikają z podświadomego poczucia własnej nieporadności wobec nowego zjawiska.
W tabeli 1. Zestawiono trzy wersje scaffoldingu. Czytelnik zechce wybaczyć uproszczenia zastosowane dla kontrastowego pokazania dwóch ważnych aspektów zachodzącej ewolucji. Wnioski w efekcie tego zabiegu będą także nieco przerysowane, jednak dzięki temu tendencje zmian - wyraźniej widoczne.
Czytaj dalej...
